Zagroda zębów
Wit Szostak

W dzieciństwie Wit Szostak słuchał wspaniałych opowieści o przygodach Odyseusza, które opowiadał mu ojciec. Obrazy związane z Odysem, Penelopą, Telemachem, cyklopem Polifemem, Scyllią, Charybdą, Hadesem, Lajstrygonami, czarodziejką Kirke, Kalipso wryły się w jego pamięć i zaczął nawiązywać do tych postaci w swojej twórczości. W najnowszej książce ,,Zagroda zębów" puszcza wodze fantazji i dopisuje różne zakończenia mitu o Odysie.Telemach wyrusza na poszukiwanie Odysa, ale nie znajduje go. Odys przybywa w przebraniu do Itaki i bacznie obserwuje Telemacha po czym przekazuje mu wieści, że Odys żyje, ale potrzebuje pomocy. Wzburzony tą informacją Telemach przegania przybysza, gdyż miał on czelność znieważyć pamięć jego zmarłego ojca- ,,Zmarłych trzeba opłakać, nadzieja jątrzy rany." Telemach rządzi z tronu Itaki, której nigdy nie opuszczał. Czasami tylko wspomina twarz gościa i słyszy jego słowa przypominające mu o ojcu, którego nie znał. Telemach wyrusza na poszukiwanie ojca. Przemierza morza, drogi i szlaki. Rozpytuje kupców, królów, rybaków, ale nikt nie wie co stało się z Odysem. Telemach jest bezradny, doświadcza okrutnych przygód i po wielu latach na tratwie wraca na Itakę. Syn opłakuje ojca i układa o nim pieśń, w której śpiewa o tułaczce ojca, o cyklopach, Hadesie, Scylli i Charybdis. Penelopa dumna jest z przygód męża, które dadzą mu nieśmiertelność, choć ciało przepadło w morzu. Telemach wraz z dziadkiem Laertesem wyrusza na poszukiwanie Odysa. W trakcie żeglugi słucha opowieści o młodości dziadka, wyprawie Argonautów, starych mitach-,,Jeden w drugim znalazł Odysa." Odys powrócił na Itakę, ale został zabity przez Penelopę. Odys nie powrócił, bo założył rodzinę w innym miejscu. Odys pozostał z Trojanami, którym pomagał odbudować domy, uprzątać ulice, wynosić trupy, a po kilku latach poznał nową kobietę i zapomniał o Penelopie i Telemachu. Odys... Autor za pośrednictwem mitu próbuje opowiedzieć o współczesnym życiu i jego problemach: bezdomności, samotności, braku rodziny i przynależności do wspólnoty, braku przyjaciół, o byciu gościem we własnym domu, o kłamstwie i zakładaniu masek, tułaczce i nieubłaganym losie, którego nie może zmienić nawet spryt i umiejętność wpływania na innych. Mikrohistorie raz zajmują jedną stronę, a innym razem tylko kilka zdań, ale są bardzo wyraziste i zmuszają do refleksji, a także samodzielnego tworzenia kolejnych wersji zakończenia mitu o Odysie, pod warunkiem, że zna się wersję podstawową. ,,Zagroda zębów" to książka oryginalna, ambitna, niewpisująca się w żadne schematy, ćwicząca wyobraźnię, ale nie dla każdego, bo styl autora jest specyficzny i trudny. Czy sięgnę po kolejne książki Wita Szostaka? Na pewno:)

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

ODYS ZDEMITOLOGIZOWANY Ciężko będzie mi ocenić tę książkę. Książkę, bo nie zakwalifikuję jej ani do grona powieści, ani do zbioru opowiadań. Szostak, jeden z ciekawszych i ambitniejszych rodzimych autorów działających na polu szerokorozumianej fantastyki stworzył utwór daleki od uogólnień. Dziwny. Nietypowy. Własny, acz reinterpretujący klasykę. Ambitny, choć przy tym jakby na siłę wielki. Nieoczywisty, ale też i nie dla wszystkich. ,,Każdy z nas jest Odysem co wraca do swej Itaki" pisał przed laty Leopold Staff. I chyba każdy z nas musiał w szkole interpretować ten wiersz, jak również czytać ,,Odyseję". Zna więc losy Odysa i jego przygody. A może wcale nie? Szostak wkracza na grząskie tereny rozważań ,,co by było gdyby..." i zaczyna rozpisywać różne warianty jego życia, osadzając je w psychologicznym kontekście. Odys zakłada dom gdzie indziej, Itaka przestaje być mu potrzebna, nie wraca. Odys odbudowuje Troję, porzucając swoją ojczyznę. Odys powraca w rodzinne strony, ale nie zostaje rozpoznany. Odys ginie. Odys... Odys... Odys... I jego życie. To, które rozgrywa się na różnych polach, spełnia się, rozpada, ucieka i wraca. Granica pomiędzy tekstem wystylizowanym a przestylizowanym jest jak ta, która rozdziela sztukę od kiczu - niewielka i płynna. Obie strony co chwila przenikają się wzajemnie, uzupełniają, chociaż przeczą same sobie. I tak też jest w ,,Zagrodzie zębów" - bardzo ambitnej antologii krótkich form demitologizujących opowieść o Odysie. Rozważających, rozkładających na czynniki pierwsze naszą ludzką naturę i świat poprzez pryzmat wszystkim znanego mitu. Stylizacja jednak, ta, która ma sprawić, by teksty brzmiały jak pisane dawnym językiem, czasem staje się zbyt kwiecista. Zbyt usilna. Jakby po prostu musiała być wielka, a wielkość przecież i tak płynie z samej interpretacji losów Odysa. Pod tym względem nie wszystko udało się Szostakowi, choć trzeba mu oddać, że styl posiada niebanalny, charakterystyczny i wymagający. Taki, jak lubię. Pod względem treści też jest ciekawie, nawet jeśli nie trawi się mitologicznych historii. W ,,Zagrodzie..." to na szczęście tylko płaszczyk, pod którym kryje się o wiele więcej, choć podane w prosty sposób. I chociaż nie wszystkie pokładane w książce nadzieje zostały spełnione, a całość miewa aż nazbyt eksperymentalną formę, warto po najnowsze dzieło Szostaka sięgnąć. Szczególnie jeśli znacie już jego twórczość. Polecam zatem. Recenzja opublikowana na moim blogu http://ksiazkarnia.blog.pl/2016/11/25/zagroda-zebow-wit-szostak/

(Kliknij aby rozwinąć opinię)