Na czym polega terapia małego dziecka?

Terapia małego dziecka, które ma problemy z funkcjonowaniem w swoim normalnym otoczeniu, ma na celu usunięcie zaburzeń zachowania dziecka i umożliwienie mu swobodnego funkcjonowania, także poza zajęciami terapeutycznymi. Jak to się dzieje? Na czym polega terapia małego dziecka i w jaki sposób dziecko ma dzięki niej optymalne warunki rozwoju? 

O terapii małych dzieci

Terapię małych dzieci można zdefiniować jako zaplanowane, kontrolowane oddziaływanie na dziecko za pomocą środków psychopedagogicznych przez przygotowaną do tego osobę w celu usunięcia zaburzeń w przystosowaniu lub zachowaniu dziecka. Celem tak rozumianej terapii są: zmiana nieprawidłowych reakcji na reakcje poprawne, usunięcie patologicznych mechanizmów leżących u podstaw nieprawidłowych zachowań, po to aby ułatwić dziecku funkcjonowanie w jego środowisku. Zatem kryterium skuteczności terapii może być funkcjonowanie dziecka w normalnym otoczeniu, a nie wyłącznie w czasie zajęć terapeutycznych.

Zmiana nieprawidłowych zachowań małego dziecka odbywa się poprzez organizację sytuacji lub zajęć wykorzystujących założenia teoretyczne wielu kierunków, głownie teorii uczenia się.

Jakie są rodzaje terapii małego dziecka?

M. Popielarska w pracy terapeutycznej z małym dzieckiem wyróżnia: terapię zajęciową, reedukację psychomotoryczną i oddziaływania psychologiczne (psychoterapię).

Terapia zajęciowa to zespół metodycznych działań za pomocą naturalnych bodźców, angażujących dziecko do współdziałania, usuwających niekorzystne formy działalności dziecka, takie jak: apatia, spowolnienie, brak zainteresowania otoczeniem, złe nawyki, smutek, zachowania nadpobudliwe i aspołeczne. Celem terapii są poprawa nastroju, zmotywowanie do działania ukierunkowanego na cel, uspołecznienie, budowanie adekwatnej samooceny, odreagowanie oraz uczenie planowania, organizowania i osiągania celów własnych działań. Te cele w pracy z dzieckiem pedagog osiąga w trakcie zajęć typowych dla małych dzieci: rysowania, malowania, lepienia, wycieczek, zabaw, gier, inscenizacji, tańca, śpiewu itp.

Reedukacja psychomotoryczna to ćwiczenia, które mają poprawić sprawność ruchową dziecka. W jej ramach wyróżnia się psychokinezyterapię, poprawiającą funkcjonowanie systemu nerwowego poprzez oddziaływanie na sferę ruchową. W reedukacji psychomotorycznej często wykorzystuje się muzykę. Ważnym składnikiem tej formy terapii jest także relaksacja prowadzona indywidualnie bądź w małych grupach, w sposób dostosowany do możliwości odbioru małych dzieci.

Z kolei psychoterapia malców ma za zadanie, korzystając ze środków niewerbalnych, przezwyciężenie lęku i nieufności, rozładowanie napięć i trenowanie w prawidłowych sposobach reagowania.

Jak działa terapia?

We wszystkich rodzajach terapii kontakt z małym dzieckiem nawiązuje się poprzez zaspokajanie jego potrzeb i w trakcie ich zaspokajania. Przez cały czas pracy z dzieckiem należy uwzględniać podstawowe założenia pedagogiki specjalnej. Aby uniknąć dowolności i przypadkowości w wyborze czynności terapeutyczno-wychowawczych i osiągnąć założone cele, formułuje się zasady postępowania w pedagogice i pedagogice specjalnej, np.: zasadę personalizacji, wczesnej diagnozy i interwencji, normalizacji życia i tworzenia optymalnych warunków rozwoju, zasadę odpowiedzialności, pomocniczości, poszerzania autonomii, zasadę indywidualizacji dostosowanej do podmiotu, zasadę sukcesu, pełnej akceptacji itp. Zasady te dotyczą sposobu organizacji pracy rehabilitacyjno-korekcyjnej, jak również sposobu traktowania osób z dysfunkcjami, zarówno dorosłych, jak i dzieci.

Więcej informacji na temat prowadzeni terapii małego dziecka i stymulowania jego rozwoju znaleźć można w publikacji Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka pod red. Beaty Cytowskiej, Barbary Winczury (Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 2016), z której pochodzi powyższy tekst.