Koniec spadkowego trendu? Wyniki badań czytelnictwa w Polsce w 2014 roku!

Zatrzymanie spadkowego trendu w czytelnictwie - odsetek osób deklarujących czytanie wzrósł o 2,5% Systematyczny wzrost nakładów MKiDN na czytelnictwo – w 2014 r. przeznaczono na ten cel 120 mln zł, to 60% więcej niż w roku poprzednim i prawie 4 razy więcej niż w roku 2011. Milion nowych książek zakupionych dzięki dofinansowaniu MKiDN do prawie 2,5 tys. bibliotek. 90 placówek zmodernizowanych w ramach programu Biblioteka+. 4,6 tys. bibliotekarzy przeszkolonych kosztem 1 mln zł. Współpraca z Ministerstwem Edukacji Narodowej w sprawie wsparcia bibliotek szkolnych, 60 nowych Dyskusyjnych Klubów Książki, 78 dotacji na wydawanie wartościowych czasopism kulturalnych, 155 dotacji na dofinansowywanie unikalnych pozycji literatury polskiej i światowej, 131 dzieł do wykupu i upowszechnienia w internecie. To najważniejsze z dotychczasowych efektów realizacji Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2014 – 2020.

WZROST NAKŁADÓW MKIDN NA CZYTELNICTWO

Na działania służące promowaniu czytelnictwa resort przeznacza coraz więcej środków.

W 2014 r. - 119, 6 mln zł ( Programy MKiDN, Biblioteki Narodowej, Instytutu Książki i Narodowego centrum Kultury). W roku 2013 było to 75, 6 mln zł, w 2012 – 52, 1 mln zł, a w 2011 - 30, 9 mln zł. W porównaniu z rokiem 2011 oznacza to więc prawie czterokrotny wzrost nakładów.

STAN CZYTELNICTWA W POLSCE W 2014 R. (BADANIE TNS DLA BIBLIOTEKI NARODOWEJ)

41,7% Polaków oświadczyło, że w mijającym roku przeczytało przynajmniej jedną książkę. To o 2,5% więcej, niż dwa lata wcześniej. Do 12,3% wzrósł odsetek czytających od 3 do 6 książek (2012 r. - 10,8%), 1-2 książki - 16,4 % (2012 r. - 15,7 %) oraz więcej niż 7 książek - 11,3 % ( 2012 r. - 11,1%).

Do 34,1% zmalała grupa osób, które ostatnio przestały czytać (2012 r. - 47,1%) . Powiększyło się natomiast grono osób, które kupują książki - z 29,6% do 40%.

Wyniki te oznaczają, że - po gwałtownym spadku, jaki odnotowano pomiędzy 2006 a 2008 r. - obecnie można mówić o zatrzymaniu negatywnego trendu.

Kto czyta najwięcej? Osoby między 15 a 19 rokiem życia (71%) oraz uczniowie i studenci (73%) - w obu tych grupach najliczniej występują czytelnicy regularni i intensywni. Po książki sięga aż 80% dzieci matek z wykształceniem wyższym, z czego aż 32% należy do czytelników intensywnych. Ponadto - osoby zadowolone ze swojej sytuacji materialnej (54%) oraz mieszkańcy miast powyżej 100 tys. mieszkańców (ponad 50%). Najmniej natomiast czytają osoby powyżej 60 roku życia (34%), mieszkańcy wsi (34%), rodziny o dochodzie mniejszym niż 2 tys. zł (30%) oraz emerytowani rolnicy (14%).

Wyniki badań oczywiście nie są imponujące. Dlatego konieczna jest dalsza promocja na rzecz stałego wzrostu czytelnictwa w Polsce. Jest to strategicznym celem ogłoszonego w ubiegłym roku przez MKiDN Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2014-2020.

Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa w 2014 r.

ROZWÓJ BIBLIOTEK

Biblioteki stanowią podstawową „tkankę” kultury w regionach, a także często instytucję „pierwszego kontaktu” z kulturą. są głównym, obok zakupów własnych, źródłem lektur dla czytelników w każdym wieku.

W programie infrastrukturalnym Biblioteka+ do 2013 r. zbudowano lub zmodernizowano 225 bibliotek gminnych za łączną kwotę 132,3 mln zł. W 2014 r. zostało zakończonych ok. 90 kolejnych inwestycji.

Biblioteki otrzymały także wsparcie na zakup nowości. Dofinansowanie otrzymało 2,4 tys. placówek z całego kraju (17 więcej niż w roku 2013). Z dotacji MKiDN kupiono 1 mln nowych książek.

Kontynuowano instalacje systemu MAK +, przeprowadzone - w wersji demonstracyjnej - w 73, a w wersji pełnopłatnej - w 80 bibliotekach w całej Polsce. Z systemu korzysta obecnie 1577 placówek, czyli 20% bibliotek publicznych w Polsce.

Przeszkolono 4,6 tys. z blisko 18 tys. bibliotekarzy

MKiDN wspiera również działania na rzecz rozwoju bibliotek jako lokalnych centrów kultury i życia społecznego. W 2014 r. po raz pierwszy przekazano 28 dotacji na organizację partnerstw bibliotek publicznych z organizacjami pozarządowymi. Celem było m. in. zorganizowanie i prowadzenie wolontariatu, działań aktywizujących lokalną społeczność wokół biblioteki oraz zorganizowanie i przeprowadzenie wydarzenia promującego bibliotekę wśród członków lokalnej społeczności („święto biblioteki”).

WSPÓŁPRACA Z MINISTERSTWEM EDUKACJI NARODOWEJ

Biblioteki szkolne są głównym źródłem książek dla uczniów; stanowią integralną część procesu dydaktycznego, powinny więc być podstawowym partnerem dla bibliotek publicznych.

Od początku myślenia o programie przeciwdziałającym zapaści czytelniczej, której najwyższy wskaźnik został osiągnięty w 2008 r.) MKiDN czyniło starania na rzecz włączenia MEN do działań na rzecz czytelnictwa. To właśnie rola szkoły jest kluczowa w kształtowaniu postaw w zakresie czytelnictwa u dzieci i młodzieży uczącej się. Istotnym narzędziem w tym procesie jest kilkunastotysięczna sieć bibliotek szkolnych, którą dysponują placówki, a także codzienny kontakt ze słowem pisanym.

Ministerstwo Edukacji Narodowej będzie realizować w ramach NPRCz Priorytet III: „Zakup nowości wydawniczych oraz modernizacja infrastruktury bibliotek szkolnych i pedagogicznych”. Jego głównym celem jest upowszechnianie edukacji czytelniczej i medialnej oraz wzrost czytelnictwa uczniów. Opracowywany program ma wspierać biblioteki szkolne w zakresie zakupu nowości wydawniczych i lektur rozwijających kompetencje i zainteresowania dzieci i młodzieży. Natomiast doposażenie bibliotek pedagogicznych zwiększyć ma ich ofertę stanowiącą pomoc dla nauczycieli w planowaniu i realizowaniu zadań związanych z kształtowaniem zainteresowań czytelniczych uczniów.

Planowany budżet Priorytetu III na rok 2015 to 15 mln zł.

WSPARCIE DOSTĘPNOŚCI KSIĄŻKI

Po raz kolejny kilkadziesiąt najważniejszych czasopism kulturalnych i naukowo-kulturalnych w kraju uzyskało wsparcie dzięki programowi Promocja literatury i czytelnictwa. Priorytet – Czasopisma. 78 dotacji umożliwiło wydawanie i popularyzację pism poświęconych m.in. literaturze, teatrowi, sztuce wizualnej i kulturom mniejszości narodowych. W ramach Priorytetu – Literatura tylko w 2014 roku przekazano 155 dotacji dla wartościowych, unikalnych pozycji literatury polskiej i światowej o wysokim poziomie merytorycznym i intelektualnym.

Uruchomiono nowy program Udostępnianie piśmiennictwa 2014. W jego ramach zatwierdzono listę 131 dzieł, które - po wykupieniu praw - znajdą się w wolnym dostępie na stronie BN POLONA.

PROMOCJA CZYTELNICTWA

W ramach programu Promocja literatury i czytelnictwa udzielono 39 dotacji na wspieranie wartościowych form promowania czytelnictwa, programy promujące powszechne praktyki czytelnicze oraz na przedsięwzięcia promujące najbardziej znaczące zjawiska literatury współczesnej. Wśród dofinansowanych działań są najważniejsze i najpopularniejsze polskie festiwale literackie, zyskujące międzynarodowy zasięg, gromadzące w ostatnich latach liczną publiczność. Dotacje otrzymały też wnioski podmiotów aktywnie propagujących czytelnictwo na mniejszą skalę, dobrze służące rozwojowi czytelnictwa w wymiarze lokalnym.

Odbiorcy doceniają działania promujące czytelnictwo, czego dowodem jest Program Dyskusyjnych Klubów Książki, który zanotował kolejny wzrost. W pierwszym półroczu liczba DKK wzrosła z 1187 do 1248. (tj. o 61 w stosunku do końca 2013 roku). Działają 393 kluby dla dzieci i młodzieży, 853 dla dorosłych. W pierwszym półroczu 2014 roku kluby spotkały się 5518 razy, skupiają obecnie około 12 114 stałych członków. Do końca czerwca odbyło się 413 spotkań autorskich, w których wzięło udział 310 autorów.

Wsparciem dla działań na rzecz czytelnictwa był także program Ojczysty - dodaj do ulubionych. Przyznano 29 dotacji na działania wspierające promocję języka polskiego i rozwój kultury języka. Ponadto Narodowe Centrum Kultury po raz trzeci, wraz z Kancelarią Prezydenta, było organizatorem Narodowego Czytania, podczas którego w 1500 miejscach w całym kraju czytano „Trylogię” Henryka Sienkiewicza.

NAJWAŻNIEJSZE DZIAŁANIA PLANOWANE W ROKU 2015 R.

„Nowe polskie książki - debiuty”

Program jest odpowiedzią na zmniejszająca się liczbę polskich debiutów literackich. Wynika to przede wszystkim z łączącego z takim wydaniem ryzyka finansowego, ponoszonego najczęściej przez małych i średnich wydawców. Będzie im udzielane wsparcie w formule małych grantów.

Planowany budżet na 2015 – 300 tys. zł

Projekt MAK+ - 1, 5 mln zł

„Korpus Publikacji Polskich” - 3 mln zł

Promocja bibliotek i czytelnictwa w mediach - 3 mln zł

Kraszewski – komputery dla bibliotek - 2, 5 mln zł

Dyskusyjne Kluby Książki - 1, 8 mln zł

Udostępnianie piśmiennictwa - 1 mln zł

System ACADEMICA - 1 mln zł

Program szkoleń dla bibliotekarzy - 1 mln zł

Program „Księgarnie są bardzo ważne” - 500 tys. zł

„Nowe polskie książki – rezydencje dla pisarzy”

Począwszy od 2016 r. pisarze, podobnie jak tłumacze, będą się zatrzymywać w budowanym przez Instytut Książki obiekcie konferencyjno-rezydencyjnym. Po jego powstaniu IK zgłosi się do programu rezydencji takich europejskich sieci jak HALMA czy Literatura network. Udział w nich jest korzystny również ze względów finansowych, bowiem stowarzyszone europejskie domy pracy twórczej aplikują np. wspólnie o środki do UE.

źródło: Biblioteka Narodowa