Kobieta oblężona. Nie tylko o blokadzie Leningradu

Ośrodek KARTA i Instytut Reportażu zapraszają na dyskusję wokół książki OBLĘŻONE z serii „Tematy Karty”, z udziałem: Anny Dodziuk (psychoterapeuta), red. Agnieszki Knyt (Ośrodek KARTA), Wojciecha Tochmana (reporter).

Prowadzenie: Kamil Dąbrowa (TOK FM).

Fragmenty książki przeczyta Katarzyna Herman.

6 czerwca 2011 (poniedziałek) o godz. 19.30

Wrzenie Świata, ul. Gałczyńskiego 7 w Warszawie

OBLĘŻONE 

Studium przetrwania. Relacje trzech kobiet, które przetrwały 900 dni blokady Leningradu w latach 1941–44, m.in. po raz pierwszy w Polsce dzienniki Olgi Bergholc — poetki, której wystąpienia radiowe dodawały ludziom otuchy. Skrajnie trudne warunki życia w odciętym od świata mieście są tłem dla rodzących się uczuć, pozwalają dojrzeć istotę człowieczeństwa wystawionego na najcięższą próbę.

Dziś wśród starych rupieci znalazłam puszkę kleju do tapet, zrobionego z maka­ronowych odpadów. Ważyła kilogram! Cudownie! […]

− Ugotujmy gęstą breję − Dima modlitewnie złożył ręce.

− Wykluczone − sprzeciwiłam się stanowczo. − Będziemy gotować zupę na stugramowych porcjach. Wówczas kleju starczy na dziesięć dni.

− Masz rację, naturalnie − zgodził się markotnie. − Ty zawsze masz rację − dodał mściwie.

Jelena Koczyna, Dziennik czasu blokady

W książce Oblężone z serii „Tematy Karty” przedstawiamy dzienniki trzech mieszkanek Leningradu, które dzień po dniu zapisywały umieranie miasta.

O pierwszej z nich, Jelenie Koczynej, mamy szczątkowe informacje. Wzmianka w dzienniku o wykładach w Instytucie Technologicznym pozwala przypuszczać, że studio­wała nauki ścisłe, a następnie − jak wynika z niektórych zapisów − pracowała w Instytucie Filozofii albo Matematyki. Swoje notatki czyniła niemal codziennie na margi­nesach gazet, skrawkach tapet, etykietach. Złożyły się one w stertę postrzępionych świstków, które autorka wywiozła z oblężonego Leningradu i pieczołowicie przechowywała. Przez wie­le lat nie miała odwagi do nich zajrzeć. Uczyniła to dopiero w 1979 roku. Jej Dziennik czasu blokady po raz pierwszy został opublikowany po polsku w kwartalniku „Karta” (nr 8, 1992).

Olga Bergholc − rosyjska poetka, pisarka − nazywana była „głosem oblężonego Leningradu”. W czasie trwania blokady na antenie radiowej czytała niemal codziennie swoje wiersze, które, jak sama o nich mówiła, powstawały „ku pokrzepieniu serc” leningradczyków. Jej wystąpienia radiowe dodawały ludziom otuchy − pomagały przeżyć lub... godnie umrzeć.

Dziennik Olgi Bergholc (po raz pierwszy publikowany po polsku) jest niezwykle intymny − bombardowania, strach przed śmiercią, głód nie zajmują w nim najwięcej miejsca. Utrwalała w nim bowiem to, co dla niej było najważniejsze − miłość, stratę najbliższego człowieka (mąż autorki zmarł w czasie blokady) i nowe uczucie, budowane pośród wszechogarniającej śmierci, na ruinach ginącego miasta. Dziennik jest też niezwykłym świadectwem wojny i działalności aparatu władzy sowieckiej, która ze względów propagandowych świadomie skazała setki tysięcy ludzi na śmierć.

Lidia Ginzburg (1902–1990), pisarka, eseistka, literaturoznawca, w czasie II wojny światowej pracowała w leningradzkim Radiokomitecie. Podczas blokady straciła matkę, która zmarła śmiercią głodową. Pracę nad Zapiskami człowieka oblężonego autorka zaczęła jeszcze w trakcie blokady Leningradu, próbując odtworzyć typowy dzień błokadnogo czełowieka przez zsumowanie doświadczeń swoich i innych mieszkańców miasta: „W 1942 roku, kiedy było już trochę lżej, zaczęłam zapisywać fakty, rozmowy, szczegóły życia w czasie blokady – notatki do przyszłej, jeszcze bliżej nieokreślonej pracy”. Potem je dwukrotnie uzupełniała i poprawiała – pod tekstem widnieją trzy daty: 1942–1962–1983.

Jej Zapiski... to szczegółowa analiza stanu ducha człowieka postawionego wobec ekstremalnego doświadczenia, która może stanowić podsumowanie losu wszystkich leningradczyków.