Sońka
Ignacy Karpowicz

Pragnienie bycia wysłuchanym przed śmiercią. Potrzeba ocalenia swojej historii od zapomnienia. Rozpaczliwe wczepianie się w ostatnie słowa, w oczekiwaniu na tę jedną osobę, by potem móc odejść w spokoju. Czy te myśli towarzyszyły Sońce w trakcie jej samotnego życia? Na pewno pomyślała o tym chociaż raz - i to losowi wystarczyło. Postawił (a raczej podstępnie zatrzymał) na jej drodze Igora. Staruszka i wzięty reżyser teatralny, przeszłość i współczesność, prosta chata i deski teatru, białoruskie wtrącenia i literacki język wyższych sfer - światy, które zazwyczaj się mijają, teraz zostały związane materiałem sukienki w niebieskie kwiatki. Historia odwraca się, stykając ze sobą młodą dziewczynę żyjącą w czasach okupacji i chłopaka, który dawno porzucone ,,drugie ja" wita jak starego przyjaciela. Na nią ludzie wydali wyrok, bo w zbrodniczych czasach pragnęła wartości, które dla niej były piękne. Narodziła się i chciała żyć, a została wykorzystana. Pokochała wroga, który dla niej wrogiem nigdy nie był. ,,Sońka" to skondensowana do rozmiarów gęstej prozy historia tragicznej miłości, jak i tragedii w ogóle. Wojna, tożsamość, zarabianie na ludzkiej tragedii, miłość, przemoc, wykorzystywanie, współczesność, przeszłość, sztuka, prawda wżerają się w siebie nawzajem i splatają tak ciasno, że trudno pomiędzy nimi znaleźć przerwę, miejsce na oddech. Inni autorzy z takiego materiału stworzyliby co najmniej sagę, z rozmachem odmalowując tło wojenne i skupiając się na przerażającym cierpieniu, które dotknęło Sonię. Karpowicz za to poszedł w zupełnie innym kierunku. Spisał historię Sońki jakby był postronnym słuchaczem, o osobach występujących w jej życiu napisał tyle, ile sama mu powiedziała - nie rozwinął pobocznych historii, jeśli Sonia nie zrobiła tego w swojej opowieści. Nie podążył wszystkimi możliwymi drogami, które skrzyżowały się z jej losem. Ale to dobrze, że zajrzał tylko do domostwa Soni, że nie postawił na rozmach. Jej to zdecydowanie nie jest potrzebne. Kameralność sprawia, że nie odbieramy momentów brutalnych i szokujących jako próby epatowania cierpieniem. W formie dopowiedzenia oddano głos Igorowi, który dzieli ciekawość z czytelnikiem i dopowiada dalsze losy tylko jednego człowieka. Wstrząsająca wojenna historia staje się kanwą sztuki teatralnej. Igor na nowo kreuje usłyszaną opowieść, jednocześnie stając się jej uzupełnieniem. To dzięki niemu mamy wgląd w przyszłość, która rozdziela poszczególne akty życia Sońki. Poprzez warstwę teatralną poruszono ważny problem: żerowanie na cudzym nieszczęściu, czy jak to ujęto w książce ,,memłanie" tragedii. Sam Karpowicz w wywiadzie dla strony dwutygodnik.com powiedział, że ,,w ,,Sońce" nie szło o rozrywkę czy o zarobienie pieniędzy. O tym zresztą też jest zresztą tu mowa. O robieniu kariery na cierpieniu innych. (...) Jest przeciwko pornografii nieszczęścia czy handlowania, sprzedawania Holocaustu."* Może właśnie dlatego powieść przybrała taką, a nie inną formę. Tylko jak tu traktować postawę Igora? Czy on też ma w sobie coś z tego ,,memłacza"? Czy mogę ufać jego metamorfozie i z pełnym przekonaniem powiedzieć ,,on jest inny"? Jakby nie patrzeć, to przecież przerobił opowieść Sońki na sztukę i zarobił na niej. Zastanawiam się, czy to jeszcze hołd i pamięć, czy już żerowanie. Zresztą, cała perspektywa Igora jest taka niejednoznaczna - z jego przygarniętą porzuconą tożsamością i ironicznym spojrzeniem na polską kulturę. Obrywa się tym, dostają tamci, nawrzucał jeszcze innym. Ta krytyka show biznesowej śmietanki towarzyskiej może i jest słuszna i potrzebna, ale w obliczu opowieści Sońki wydaje się być miałka i nieznacząca. Jej miłość i cierpienie wygłuszają wszystko. Można by powiedzieć, że ,,Sońka" jest skromna, prosta. Oszczędna. Niepozorna nawet. Jednak w tym tkwi jej siła. Jest niczym ten zakrwawiony fragment sukienki, który Sonia przechowywała przez tyle lat - ,,Sońka" to skrawek wielkiej historii i jeszcze większego cierpienia zamknięty w losie jednej kobiety. Niezdecydowanym polecam, zdecydowani niech nie zwlekają. Warto.

Informacje dodatkowe o Sońka:

Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Data wydania: 2014-05-22
Kategoria: Literatura piękna
ISBN: 9788308053539
Liczba stron: 208
Dodał/a opinię: