Tal
Zbigniew Białas

Tal, pierwiastek chemiczny z grupy borowców, wykorzystywany do sporządzania trutek przeciwko insektom i gryzoniom to główny winowajca w powieści ,,Tal" Zbigniewa Białasa. Z zeznań profesora Siengalewicza, znawcy trucizn, specjalisty w dziedzinie medycyny sądowej, czytelnik dowie się o działaniu talu na organizm człowieka. Bowiem tal to cichy i podstępny zabójca, działający powoli, ale skutecznie. Nie wiadomo, kto użył talu, by zabić rodzinę Pawła Grzeszolskiego, by zniszczyć inżyniera? Sam oskarżony nie przyznawał się do winy, choć opinia publiczna twierdziła co innego, zwłaszcza mieszkańcy Sosnowca. A jak było naprawdę? Czytelnik musi wczytać się w powieść i wysnuć własne wnioski. Fakty są następujące: w styczniu 1933 roku umiera Anna Grzeszolska, otyła żona inżyniera, trochę marudna i zaniedbana. Wiosną 1934 roku w ciągu 2 miesięcy umierają 16-letnie bliźnięta - najpierw anemiczny, jąkający się Jerzy, potem nieco buntownicza Lucyna, a służąca Cabajówna trafiła do szpitala z dziwnymi objawami. Za dużo tych śmierci w jednej rodzinie w tak krótkim czasie. Sprawa od początku budziła podejrzenia u niektórych osób. Miała je zwłaszcza młodsza siostra denatki, Genia Kuczalska. To kobieta nadpobudliwa i zazdrosna o kochankę Grzeszolskiego, a wzgardzona mogła stać się mściwa. Fakt jest taki, że ktoś podawał tal w posiłku rodzinie inżyniera. Powieść Zbigniewa Białasa mieści się w kategoriach gatunkowych ,,non-fiction novel". Historia przedstawiona w książce to autentyczne wydarzenia w otoczce historycznej połączone z wyobraźnią autora. Wszyscy główni bohaterowie to prawdziwe postacie z lat 30-tych XX wieku, których nazwiska pozostały zachowane. Przy pisaniu powieści autor korzystał z wszelkich dostępnych relacji dotyczących sprawy Pawła Grzeszolskiego: artykułów w gazetach, książek, danych meldunkowych, książek telefonicznych i teleadresowych. Bezspornym faktem jest, że w Sosnowcu na ulicy Rybnej 8 mieszkała rodzina Grzeszolskich, z której 3 osoby zmarły w tajemniczych okolicznościach. Mówi nawet o tym przyśpiewka z okresu tamtych wydarzeń: ,,Na ulicy Rybnej Pod numerem trzecim Otruł pan Grzeszolski Żonę z dwójką dzieci". (s. 234) Chłopcy, którzy napisali piosenkę, nieco skłamali z numerem trzecim, ale dla nich ważny był rym. A co było ważne dla sędziów? Ponad 130 świadków i 9 biegłych. O tym głównie w drugiej części powieści. Autor dokładnie przedstawił kolejne etapy rozprawy sądowej i apelacji. Lata 30-te charakteryzowały się w sądownictwie rozbudowaną strukturą i rozrywką dla mas. Miejsca w salach sądowych były biletowane. Na porządku dziennym było odwoływanie się od wyroków, dlatego także sprawa Grzeszolskiego nieco się ciągnęła i przeszła przez kilka stopni instancji sądu. ,,Jeśli komuś się wydaje, że lata trzydzieste w Polsce to był czas meloników, kabaretów i strusich piór, należy takiej osobie uzmysłowić, że lata trzydzieste w Polsce to był dosyć ponury czas procesów, apelacji, kasacji, pieniactwa i ogólnego szwendania się po sądach". (s. 241) Ale i tak odnoszę wrażenie, iż w latach 30-tych szybciej i sprawniej to się toczyło niż dziś. Ciekawa jest otoczka historyczna. Wygląd sosnowieckich ulic czy mieszkań, krakowskiego hotelu czy sądu, ówczesne stroje, a nawet panujące wówczas niepokoje społeczne - czy to mieszkańców Pogoni, czy to wspominanych Żydów w sprawie ustawy o uboju rytualnym. Autor starannie przedstawił bohaterów. Po sposobie wysławiania się czy zachowywania danej osoby można określić jej status społeczny, tak ważny w tamtym okresie. Widać to też na podstawie relacji między mieszkańcami czy pracownikami. ,,Tal" to obraz polskiego społeczeństwa z lat 30-stych, obraz miłości i nienawiści. Narrator dodaje wiarygodności opisywanym wydarzeniom, umieszczając je na tle autentycznych wydarzeń z tamtych lat. Wspomniany jest koncert Kiepury i jego ślub. Pojawiają się nazwiska: Piłsudski, Mościcki Pola Negri oraz Hitler i Göring. Czytelnik trzyma w ręku ciekawą książkę. Nie jest łatwo odróżnić, gdzie kończy się prawda historyczna, a zaczyna wyobraźnia autora, na ile owe autentyczne wydarzenia zostały wzbogacone wyobraźnią pisarza. Te dwa różne światy zostały umiejętnie i doskonale ze sobą splecione. Powieść składa się z 3 części i posłowia, w którym zostały przedstawione dalsze powojenne losy bohaterów. Pierwsza część to opis wydarzeń, które doprowadziły do tragedii rodzinnej, druga to opis rozprawy sądowej nad Grzeszolskim, a trzecia to przedstawienie wydarzeń rozgrywających się w Krakowie. Język jest przejrzysty, narracja barwna, choć w części drugiej ma znamiona reporterskie. ,,Tal" to współczesna próba odtworzenia autentycznych wydarzeń sprzed lat. Zbigniew Białas nie feruje wyroków. Sprawa Grzeszolskiego jest zarazem rozwiązana i nierozwiązana. Dlaczego? O tym każdy musi dowiedzieć się sam z kart powieści, a przy okazji zabawić się w detektywa, policjanta i sędziego.

Informacje dodatkowe o Tal:

Wydawnictwo: MG
Data wydania: 2015-10-22
Kategoria: Obyczajowe
ISBN: 978-83-7779-332-9
Liczba stron: 304
Dodał/a opinię: martucha180