Recenzja książki: Cybulski o sobie

Recenzuje: Justyna Gul

Maciek Chełmicki powraca

Nie ma chyba osoby, która nie zna aktora teatralnego i filmowego takiej klasy, jaką reprezentował Zbigniew Cybulski. Jego rola Maćka Chełmickiego w filmie Wajdy Popiół i diament przeszła do historii, a jego tragiczna śmierć była niepowetowaną stratą dla polskiej kinematografii.

Nic dziwnego, że o tak wybitnej postaci powstało wiele książek, wciąż też powstają nowe. Hołd Cybulskiemu oddaje również Mariola Pryzwan, polonistka, bibliotekarka, biografistyka z zamiłowania, a Cybulski o sobie nie jest pierwszą książką autorki jemu poświęconą. W połowie lat dziewięćdziesiątych ukazał się już zbiór wspomnień Cześć, starenia, jednak tym razem Pryzwan szykuje prawdziwą niespodziankę dla fanów aktora. Dotarła ona, dzięki uprzejmości pani Elżbiety Chwalibóg-Cybulskiej, żony tej legendy polskiego kina, do prywatnych notatek, scenariuszy oraz do zeszytów z okresu studiów Cybulskiego w Państwowej Wyższej Szkole Aktorskiej w Krakowie. Autorka uzyskała również dostęp do unikalnych dokumentów i nieznanych dotąd fotografii, będących w posiadaniu rodziny Cybulskich. To wszystko sprawia, że biografia opublikowana przez Wydawnictwo MG jest pozycją wyjątkową, a niezwykle staranne wydanie, twarda oprawa i czarno-biała kolorystyka, w jakiej została książka utrzymana, pozwalają podkreślić rangę jej bohatera. Cybulski o sobie nie jest biografią tylko dla fanów aktora czy dla studentów kulturoznawstwa, ale i prawdziwą gratką dla wszystkich, którzy chcą odkryć sekret wielkości Cybulskiego. To także jedyna okazja, by z aktorem… porozmawiać - za pośrednictwem pamiątek, które po sobie pozostawił.

Usłyszymy zatem nieco o nauce i o studiach jednocześnie w Akademii Handlowej i na Wydziale Dziennikarskim Wyższej Szkoły Nauk Społecznych oraz o działaczce kulturalnej Krakowa, pani Rokoszowej, która miała swój nieoceniony wkład w karierę aktorską Cybulskiego. O metodzie nauczania aktorstwa słów więcej niż kilka przeczytamy między innymi w osobistych notatkach, zaś przy filmie Popiół i diament pogrążymy się we wspomnieniach, zapoznamy się z umową, na mocy której aktor został zaangażowany do roli Chełmickiego, a przy okazji filmu poznamy kulisy działalności zespołu studenckiego Bim- Bom.

Aktorstwo, wydaje mi się, polega na tym, że trzeba udowadniać, że się ma w danej chwili rację - dopowie Cybulski w rozdziale poświęconym pracy w teatrze, a właściwie modzie na karierę, posłuchamy też pasjonującego wykładu o typach aktorstwa i o scenariuszach. Cybulski o sobie to bowiem pasjonująca podróż po życiu aktora - głównie tym zawodowym, bo choć owładniętemu taką pasją człowiekowi trudno jest oddzielić pracę od życia prywatnego, to w rozmowach z nami autor unika tematu. Woli mówić o aktorstwie, o kulturze - czyli o tym, co złożyło się na jego legendę.

Marioli Pryzwan udało się osiągnąć rzecz niesłychaną - celowo wspomniałam o rozmowie z aktorem, bowiem takie odnosimy wrażenie podczas lektury. Autorka, korzystając z fragmentów wywiadów z Cybulskim, notatek czy felietonów, a także listów - zarówno tych kierowanych do aktora, jak i przez niego pisanych, stworzyła obraz bohatera, który ożył, niczym na taśmie filmowej. Ta opowieść o sobie, o pracy, pasji, przyjaciołach i rolach nie jest jednak pożegnaniem, a zaproszeniem do wspólnej przygody z kinem, zaś załączone materiały: plakaty, zdjęcia, niezwykle osobista ankieta tygodnika Film czy zdjęcia z planu, są przepustką do świata Cybulskiego. Świata, który on sam zbyt wcześnie musiał opuścić…