Recenzja książki: Dziedzictwo von Becków

Recenzuje: Adrianna Michalewska

Analizując wielkie powieści historyczne literatury rosyjskiej, francuskiej i amerykańskiej, łatwo zauważyć, że umiejętne połączenie romansu i przełomowych okresów z dziejów świata może przynieść sukces. Sprawdzona koncepcja miłości niemożliwej do spełnienia, czyli Szekspirowski romans w stylu Romeo i Julii to oparta na solidnych psychologicznych fundamentach opowieść o tym, że to co niemożliwe, zawsze jest najbardziej pożądane.

Piękna Maria, dziewczyna wychowana w przyklasztornym sierocińcu, podczas pewnego deszczowego popołudnia poznaje młodego nazistę Wernera von Becka. Przystojny, bajecznie bogaty niemiecki arystokrata jest w Gdańsku niejako na zesłaniu. Wypełnia wolę ojca i zdobywa odpowiednie wykształcenie oraz nawiązuje właściwe dla swego środowiska relacje. Jego życie zostało już przez rodzinę dokładnie zaplanowane. Za kilka miesięcy ma wrócić do rodzinnego pałacu i ożenić się z rudowłosą, niezwykle zmysłową Ritą von Lausch, wykształconą w Berlinie medyczką. Rita jest piękna i nie skąpi swoich wdzięków zarówno bratu Wernera, jak i jego ojcu. Tymczasem Maria Tarnowska... Maria jest subtelna, delikatna i stworzona do pierwszej, jedynej miłości. Werner nie może przestać myśleć o eterycznej Polce i jest gotów na wszystko, aby ta go pokochała. Kiedy dziewczyna zachodzi z nim w ciążę, młody nazista uznaje, że czas pojechać do rodziców i zakomunikować im, że ożeni się z dziewczyną, która nie pasuje do von Becków. Niestety, jego plany krzyżuje zarówno bezwzględna Rita, jak i wojna.

Dziedzictwo von Becków porusza problem uwiedzenia przez ideę. Postawiony po niewłaściwej stronie moralności Werner musi zmierzyć się z faszyzmem, niespójnością świata, w którym to on jest po stronie zwycięzców i własnym sumieniem, dokuczliwym elementem tej rzeczywistości. Jego życie to pasmo kalkulacji i ponoszenia odpowiedzialności za podejmowane decyzje. A gdy wojna się kończy i nastaje nowa sprawiedliwość, wybory okazują się jeszcze trudniejsze.

W świecie kreowanym przez Jax nie ma wygranych. Wszyscy są bankrutami, bowiem nie sposób pogodzić poczucia sprawiedliwości z tym, czego jest się i świadkiem, i uczestnikiem. To jak grecka tragedia bez oczyszczającej katharsis, bowiem nie ma dobrego wyboru, a każda droga prowadzi do piekła.

Czy miłość może ocalać przed tą zagładą? Częściowo i pod warunkiem, że będzie to miłość na miarę tej, którą znamy z pisma Pawła z Tarsu:

Miłość cierpliwa jest, łaskawa jest. Miłość nie zazdrości, nie szuka poklasku, nie unosi się pychą; nie jest bezwstydna, nie szuka swego, nie unosi się gniewem, nie pamięta złego; nie cieszy się z niesprawiedliwości, lecz współweseli się z prawdą.

Jak pokazuje Jax, na takie uczucie stać niewielu, ale czasami trafia się ono tym, których nikt by o to nie posądzał.

Dziedzictwo von Becków odwołuje się do wielkiej literatury wojennej - zarówno rosyjskiej, jak i amerykańskiej, przy czym przykrawa swoją powieść do dzisiejszych czasów. A szkoda. Wojenne i powojenne losy Marii i Wernera zasługują na przynajmniej na sześćset stron i trzy tomy. Bardzo żałuję, że pewnych fragmentów autorka nie rozwinęła. Choćby losy Polaków w Wielkiej Brytanii po zakończeniu wojny czy historie nazistów z Niemiec Wschodnich, dla których życie w nowym ustroju było horrorem nie mniejszym niż ten, jaki oni zafundowali światu.