Recenzja książki: Marysieńka Sobieska

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Królowa Maria Kazimiera de La Grange d'Arquien już w dzieciństwie zyskała nadany jej przez Polaków przydomek „Marysieńka”, z którym od tamtej chwili związana jest w polskiej historii. Lata jej panowania zaznaczyły się różnorodnością działań, przede wszystkim jednak dała się poznać jako ta, która wspierała politykę mającą doprowadzić do sojuszu polsko-francuskiego. W książce Marysieńka Sobieska publicysta Tadeusz Boy-Żeleński dokonał naprawdę wielkiego dzieła. Chcąc rozdzielić fakty od opowieści legendarnych, podjął się również trudu zebrania wszelkich dostępnych informacji. Nieprawdziwe informacje zastąpił faktami.

Swoją analizą objął okres całego życia Marii Kazimiery. Rozpoczął od chwili, gdy jako czteroletnia dziewczynka przybyła ona z Ludwiką Marią Gonzagą do Polski. Koleje losu Marysieńki są nie tylko interesujące, ale również intrygujące. Czytelnik poznaje szczegóły jej osobistego życia: dzieciństwo dzielone pomiędzy dworami polskim i francuskim, naganne cechy charakteru pierwszego z dwóch małżonków – wojewody sandomierskiego Jana Sobiepana Zamoyskiego, potajemny, a po nim oficjalny ślub z Janem III Sobieskim, koronacja na Wawelu, pobyt w Rzymie oraz odwiedziny u kolejnych papieży, wydany przez Ludwika XIV zakaz przebywania w Paryżu i Wersalu, a także wdowieństwo i śmierć.

By postawa Marii Kazimiery była jasne i całkowicie zrozumiała, a także by doceniona została prawdziwa miłość, Tadeusz Żeleński-Boy przybliżył czytelnikowi rownież osobę „Celadona” Sobieskiego: powiązania rodzinne, dzieciństwo w Żółkwi, staranne wykształcenie, podróże, wojnę polsko–rosyjską i potop szwedzki, politykę profrancuską, wreszcie - panowanie oraz mecenat. I jeszcze jedno, co łączyło świetnie dobraną parę: listy pisane po polsku i francusku, przepełnione "czułymi słówkami", znajdującymi odzwierciedlanie w praktyce skomplikowanego codziennego życia.

Wyszczególnione w książce daty, nazwiska, nazwy rodów, miast i państw oraz wydarzenia historyczne zostały doskonale wplecione w tło obyczajowo-polityczne ówczesnych czasów. W tekście znalazły się fragmenty satyr, wierszy i sztuk teatralnych. Całość wzbogacono licznymi cytatami (wraz z podaniem źródeł) oraz ilustracjami stanowiącymi własność archiwum Biblioteki Narodowej. Liczne przypisy oraz bogata bibliografia polsko- i obcojęzyczna wskazują na ogrom pracy włożonej przez autora.

Książka Marysieńka Sobieska należy do literatury specjalistycznej. Przeznaczona jest jednak nie tylko dla historyków, ale dla każdego, kto ciekaw jest szczegółowych losów znanej wszystkim osławionej pary Jana i Marysieńki. To, co dotyczy tych dwojga, stanowi prawdę dziwniejszą od legendy.