Recenzja książki: Pedagogika waldorfska dla dzieci od trzech do dziewięciu lat

Recenzuje: Justyna Gul

Uczeń w szkole waldorfskiej

Koncepcja szkoły waldorfskiej oparta jest na trzech zasadniczych filarach konstrukcji alternatywności myśli pedagogicznej: metafizyczno-epistemologicznym, socjologicznym i antropogenicznym. Szkoła ta utożsamiana jest z osobą Rudolfa Steinera, który zajmował się filozofią, był twórcą antropozofii i wywodzącej się z niej antropozoficznej wizji cywilizacji oraz ludzkości. Według niego, ludzie powinni porzucić niewłaściwą drogę, na którą zaprowadziła ich filozofia, szczególnie przekonania Kanta, po czym pójść raczej drogą samopoznania jako źródła wiedzy o świecie duchowym. Tu jednak przeszkodą jest materializm, oferujący złudną pewność poznania rzeczy oraz idealizm, czyli przeżycia mistyczne, które nie mają żadnej rzeczywistej wartości poznawczej.

Celem Steinera było otwarcie przed ludzkością dziedzin, wobec których zwykła nauka musi się zatrzymać, a do opisu i wyjaśnienia swoistości rozwoju człowieka przyjmował on, że całe życie ludzkie zawiera w sobie zalążki swojej przyszłości, podobnie jak roślina zawiera w zalążku przyszłe liście i owoce. Rozwój psychiczny człowieka można zatem porównać do rozwoju rośliny, bowiem także człowiek przed osiągnięciem dojrzałości rozwija się na trzech poziomach, a każdy następny jest metamorfozą, rozwinięciem poprzedniego, widzialnego stadium. Dla swojej pedagogiki Steiner używał określenia sztuka wychowania, bowiem utożsamiał wychowanie z twórczością, a nauczyciela - z artystą.

Wszystkie elementy pedagogiki waldorfskiej oraz jej fenomen poznamy dzięki książce Pedagogika waldorfska dla dzieci od trzech do dziewięciu lat, opublikowanej nakładem Oficyny Wydawniczej IMPULS. Autorzy, Rainer Patzlaff, Wolfgang Saβmannshausen, Teise Kardel i Claudia McKeen pokazują dydaktykę i metodykę szkół waldorfskich, a pozycja adresowana jest do wszystkich zainteresowanych zagadnieniami związanymi z pedagogiką waldorfską, zarówno do nauczycieli, psychologów, studentów pedagogiki, jak i do rodziców potencjalnych uczniów tego typu placówek.

Publikacja podzielona jest na dwie części, z których pierwsza dotyczy rozwoju i uczenia się dziecka, natomiast druga porusza kwestie związane z dziedzinami, celami oraz uwarunkowaniami kształcenia w szkołach waldorfskich. Z racji tego, iż pedagogika waldorfska w każdym dziecku widzi nienaruszalną indywidualność i opiera się na przekonaniu, że człowiek jest wolny w takim stopniu, w jakim mu się udaje żyć i postępować w zgodzie z własnymi predyspozycjami i przeznaczeniem, organizacja szkoły nakierowana jest na wychowanie oraz nauczanie wspierające młodego człowieka, towarzyszące mu w drodze ku tej wolności.

Autorzy poruszają tematy związane z kształceniem i samokształceniem, uczeniem się u małego dziecka i jego szczególnymi uwarunkowaniami, podejściem do nauki szkolnej oraz przejścia od uczelnia się implicite do uczenia się explicite. W publikacji znajdziemy także zagadnienia dotyczące celów nauczania i wychowania, zarówno ogólnych, jak i celów dla stopnia elementarnego oraz kwestie ukazujące szkołę jako wyzwanie dla dziecka, pokazujące jednocześnie, jak zachować naturalną radość uczenia się oraz jak wzmacniać i rozwijać kompetencje społeczne.

Omówione zostały także obszary edukacyjne, poczynając od uczelnia się w przedszkolu, pozbawionego refleksji i wynikającego bezpośrednio z percepcji otoczenia, po rozwijanie samodzielności w szkole podstawowej, a także uwarunkowania edukacyjne. Przedstawione w książce dziedziny kształcenia pedagogiki waldorfskiej mogą bowiem zostać zrealizowane przez pedagogów wówczas, kiedy również w zakresie społecznym i organizacyjnym są spełnione określone warunki gwarantujące odpowiednią jakość pracy pedagogicznej, zarówno nakierowanej do wewnątrz, jak i tej zorientowanej na zewnątrz.

Opracowanie jest kwintesencją idei szkoły waldorfskiej, w której teoria i praktyka pedagogiczna są dostosowane do etapu rozwoju dziecka - i to zarówno w sensie oddziaływań wychowawczych, jak i treści oraz metod dydaktycznych. Siedmioletnie cykle rozwojowe człowieka, na których oparta jest pedagogika waldorfska, znajdują swój wyraz w konstrukcji programu nauczania - wszystkie przedmioty są tu równie cenne, bowiem wszystkie składają się na całościowo pojęty rozwój. Autorzy w pracy Pedagogika waldorfska... prezentują wizje Steinera realizowaną w szkołach waldorfskich, a książka, napisana przystępnym językiem i omawiająca specyfikę tego typu szkół, pozwala na zajęcie stanowiska wobec takiego podejścia do nauki, a nawet (przynajmniej powinna) pozwala na implementację niektórych założeń do obecnego systemu szkolnictwa.