Recenzja książki: Psychologia

Recenzuje: Damian Kopeć

Psychologia. Bardzo krótkie wprowadzenie

(...) rzeczywistość jaką znamy, jest po części konstrukcją tworzoną przez pojedynczego człowieka. Każdy z nas tworzy ją osobiście i na własny użytek, a psychologowie pomagają nam zrozumieć czynniki determinujące to, jak tego dokonujemy.

Psychologia Gillian Butler i Fredy McManus jest kolejnym już tomem w interesującej serii Szerokie horyzonty wydawnictwa GWP. Tytuł tej książki w oryginale brzmi Psychology. A very short introduction, co niezwykle trafnie oddaje jej charakter.

Tematem książki jest krótkie opowiedzenie o tym, czym jest psychologia - dość młoda, bo zaledwie ponad stuletnia dziedzina nauki. To próba odpowiedzi na podstawowe pytania z nią związane. Jakie są jej podstawy naukowe? Czym się zajmuje i jakie metody badawcze stosuje? Jakie są jej perspektywy rozwoju i prawdopodobne kierunki badań? Autorki książki starają się wyjaśnić i pokazać, dlaczego psychologia jest interesująca, ważna i pożyteczna w dzisiejszych czasach. W miarę możliwości ilustrują to przykładami, głównie związanymi z tak ważnym i frapującym przeciętnego czytelnika działem tej nauki, jakim jest psychologia człowieka.

Struktura rozdziałów książki odzwierciedla sposób podejścia psychologów do podejmowanych przez nich tematów badań nad psychiką, umysłem, pytania, jakie sobie zadają:
1. Co trafia do naszego umysłu? Na czym polega i jak przebiega proces percepcji? Co na niego wpływa?
2. Co pozostaje w naszym umyśle? Jak działa pamięć, w jaki sposób przebiega uczenie się?
3. Jak wykorzystujemy to, co się znalazło w naszym umyśle? Czym jest, jak przebiega myślenie, rozumowanie, komunikowanie się?
4. Dlaczego robimy to, co robimy? Jak rolę odgrywają motywacje, jaką emocje?

W publikacji omówione zostają metody badania procesów zaangażowanych w percepcję i uwagę, uczenie się i zapamiętywanie, myślenie, rozumowanie i komunikowanie się. Kolejne rozdziały zwracają uwagę na temat różnic i podobieństw pomiędzy ludźmi. Próbują odpowiedź na pytanie o istnienie wzorca rozwoju człowieka czy o możliwości dzielenia ludzi na określone kategorie. Podejmowana jest problematyka nieprawidłowości psychicznych oraz fascynująca nie tylko polityków tematyka psychologii społecznej czyli wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie. Na koniec podjęta zostaje w książce próba odpowiedzi na pytanie, po co w ogóle potrzebna jest psychologia. Pokazane zostają jej praktyczne zastosowania oraz możliwe, najbardziej prawdopodobne kierunki rozwoju.

Autorki Psychologii piszą przystępnie, zrozumiale, a nade wszystko - ciekawie. Ta publikacja jest dobrym przykładem udanej popularyzacji skierowanej do laików. Nie ma tu ucieczki w trudno zrozumiały żargon, okazywania wyższości, chełpienia się rozległą wiedzą. Uczciwie zwraca się uwagę na trudności psychologii jako dziedziny nauki, która stara się spełniać podstawowe kryteria naukowości. Kiedy bowiem opieramy się na introspekcji, nie zostają spełnione rygory metody naukowej: obiektywność, powtarzalność doświadczeń. Badacze starają się znaleźć dobre metody, rozstrzygające co w tej dziedzinie jest obiektywne, wykraczające poza subiektywne wrażenia, oceny, opinie. Działania umysłu nie da się jednak obserwować wprost czy w postaci odizolowanej od pozornie nieistotnych czynników. Wydaje się, że nawet świadomość bycia badanym, wpływ obserwatora odgrywać może sporą rolę, zmieniającą ostateczny wynik badania (jak mierzenie ciśnienia w gabinecie lekarskim może wykazywać jego naturalne w tej sytuacji podwyższenie). Przypomina to trochę sytuację występującą w fizyce kwantowej, gdzie obserwator zjawiska nieuchronnie je zakłóca. Wiele obserwacji to pośrednie wyniki działania umysłu. Tylko jak je przeprowadzać i poprawnie interpretować? Problemem psychologii jest złożoność interakcji oraz wpływ wielu różnorodnych czynników na procesy umysłowe, które próbuje się zrozumieć.

Ciekawe jest zwrócenie uwagi na pewien szczególny aspekt badań psychologicznych. Otóż w formułowaniu ogólnych wniosków rolę szczególną potrafią odgrywać przypadki jednostkowe, wyjątkowe. Dzięki nim można lepiej zrozumieć wybraną zasadę działania umysłu. Dzięki osobom chorym, nietypowym można zobaczyć i zrozumieć to, co jest trudne do spostrzeżenia u osób zdrowych ze względu na ogólną złożoność i trudność w dotarciu do sedna zjawiska. Uszkodzenia mózgu często zdają się mówić więcej o jego działaniu niż obserwowanie zdrowego narządu.

Książka jest świetnym wprowadzeniem do psychologii. Przede wszystkim - zaciekawia. Pozwala zrozumieć, czym się ta dziedzina zajmuje, jakie są jej metody, jakie przynosi korzyści. Wszystko to opisane jest językiem zwięzłym, konkretnym i zrozumiałym. Ważniejsze pojęcia zostały w tekście wytłuszczone, dodatkowo są wytłumaczone w słowniczku. Często stosowane są tabele, rysunki i ramki. To porządkuje wiadomości, systematyzuje, wzmacnia przyswajanie treści. Układ graficzny jest dobry i przemyślany. Dla zainteresowanych pogłębieniem wiedzy przygotowano spis literatury z wymienieniem dostępnych polskich przekładów. Książkę kończą przydatne indeksy: osobowy i rzeczowy.

Badania psychologa pomagają nam lepiej zrozumieć to, co myślimy, czujemy i robimy. Psychologia pozwala nam lepiej zrozumieć psychologów - to, czym i jak się zajmują.