Recenzja ksi±¿ki: Punkt prze³omowy. O ma³ych przyczynach wielkich zmian

Recenzuje: Damian Kopeæ

Jak epidemia przekazu ustnego mo¿e kszta³towaæ gusta, trendy i mody


Po co czytamy niektóre ksi±¿ki niebeletrystyczne? ¯eby zrozumieæ ¶wiat, ludzi, a mo¿e nawet siebie. No chyba, ¿e poszukujemy takich autorów, którzy my¶l± podobnie jak my i maj± za zadanie utwierdzaæ nas w poczuciu w³asnej warto¶ci i m±dro¶ci. Potwierdzaæ, ¿e to, co siê kot³uje w naszej g³owie jest czym¶ zdecydowanie wykraczaj±cym poza jej granice.

Ta ksi±¿ka ma ambicje. W³a¶ciwie to ma je jej autor, ale „o¿ywienie” ksi±¿ki to taki mi³y zabieg w³adaj±cego w tym momencie piórem/klawiatur±/d³ugopisem/o³ówkiem recenzenta. Malcolm Gladwell, publicysta New Yorkera, chce wyja¶niæ nam jakie s± ma³e przyczyny wielkich zmian, kiedy siê one zdarzaj± i dlaczego. Nieca³e 300 stron, kilka godzin lektury (wszak to nie krymina³ czy romans) i znowu wiemy wiêcej o otaczaj±cej nas dynamicznie zmieniaj±cej siê rzeczywisto¶ci. Warto chyba urwaæ kawa³ek ze smacznego, zawsze za ma³ego tortu czasu i po¶wiêciæ go tej w niez³ym stylu napisanej ksi±¿ce, wszak wiedza le¿y na pó³ce czekaj±c tylko, aby j± podnie¶æ.

Ksi±¿kê czyta siê bardzo dobrze. Jest napisana zrozumia³ym, barwnym, ¿ywym jêzykiem. Unika suchego akademickiego wyk³adu mamrocz±cego mêdrca jak ogieñ unika wody, a uwa¿ny przechodzieñ pêdz±cych samochodów. Wielkim jej walorem s± przyk³ady wziête prosto z ¿ycia, mo¿e nie wszystkie w pe³ni przekonywaj±ce, ale zawsze same w sobie ciekawe i daj±ce do my¶lenia. Epidemia ki³y w Baltimore, renesans marki butów Hush Puppies, gwa³towny spadek przestêpczo¶ci w Nowym Jorku, meandry walki Stanów Zjednoczonych o niepodleg³o¶æ - to wybrane przyk³ady, którymi do ilustrowania swoich tez  pos³u¿y siê Gladwell.

Punkt prze³omowy jest swoist± biografi± pewnej koncepcji sk±din±d bardzo prostej. Koncepcja sprowadza siê do tego, ¿e aby zrozumieæ takie zjawiska jak: nowe trendy w modzie, opadanie i podnoszenie siê fali przestêpstw, wzrost liczby pal±cych w¶ród nastolatków, fenomen potêgi przekazu ustnego, nazywanego potocznie poczt± pantoflow±, przeistoczenie siê nieznanej ksi±¿ki w rozchwytywany bestseller oraz wiele innych zagadkowych zmian w naszym codziennym ¿yciu, nale¿y je uznaæ za epidemie. Idee, produkty, wiadomo¶ci i zachowania rozprzestrzeniaj± siê bowiem tak samo jak wirusy.” (s.13)

Owe pozornie ró¿ne zjawiska ³±cz± pewne podstawowe, mo¿liwe do wychwycenia prawid³owo¶ci:
- zachowania s± zara¼liwe
- wystêpuje wyra¼na dysproporcja miêdzy zmian±, a jej efektem (niewielka zmiana wywo³uje potê¿ny efekt)
- zaskakuj±ca jest szybko¶æ zmiany zachowañ (zmiana nastêpuje w pewnym krytycznym momencie, a nie stopniowo).

Tytu³owy punkt prze³omowy to w³a¶nie ów krytyczny moment w rozwoju epidemii, kiedy nagle wszystko siê zmienia, i to na dodatek bardzo szybko. Kiedy pojawia siê ów punkt, dlaczego, kto i co ma na niego wp³yw? - na te pytania próbuje odpowiedzieæ Gladwell.

Autor szuka konkretnych przyk³adów takich epidemii by na konkretach pokazaæ poszczególne ich elementy, fazy, cechy charakterystyczne, znaczenie. Chce odpowiedzieæ na pytanie: jakie warunki s± niezbêdne by dosz³o do epidemii? Jak j± mo¿na wykorzystaæ?

Dlaczego pewne idee, zachowania i produkty maj± zdolno¶æ wywo³ywania epidemii, a inne nie? W jaki sposób ¶wiadomie wywo³aæ i kontrolowaæ epidemie pozytywnych zachowañ?

Pytania te s± ciekawe dla przedstawicieli wielkich koncernów i polityków, dla tych wszystkich, którzy chc± sprzedawaæ nie tylko rzeczy, ale i idee. Mog± jednak¿e zaciekawiæ tak¿e nas, przeciêtnych uczestników ¿ycia spo³ecznego, którzy sami czasami ulegaj± jakiej¶ modzie nie zdaj±c sobie nawet z tego sprawy. Wszak ¶wiadomo¶æ pewnych procesów u³atwia nam przystosowanie siê i radzenie sobie z tym, co nowe i ma³o przewidywalne.

Co zatem wywo³uje epidemiê zmian? Malcolm Gladwell wymienia trzy impulsy jej rozprzestrzeniania siê:
- prawo garstki (rola ³±czników, mawenów i sprzedawców)
- czynnik przyczepno¶ci
- si³ê wp³ywu ¶rodowiska.
Omawia ka¿dy z tych impulsów na wielu konkretnych przyk³adach. Poznajemy wiêc ludzi, którzy pe³ni± okre¶lon± rolê w rozwoju epidemii. £±czników, którzy s± tzw. duszami towarzystwa i przekazuj± informacjê komu siê tylko da, rozprzestrzeniaj±c j± na du¿± grupê osób. Mawenów, którzy gromadz± wiedzê i lubi± j± przekazywaæ innym, za darmo i dla samej przyjemno¶ci dzielenia siê tym, co odkryli. Sprzedawców, którzy s± mistrzami perswazji, przekonuj±cymi nas do spróbowania czego¶ dla nas nowego. Przy okazji poznajemy kilka ciekawych wniosków wynikaj±cych z badañ socjologicznych, np. ten, ¿e kr±g przyjació³ to na ogó³ piramida na której czubku stoi ¶wietny ³±cznik (niekoniecznie my sami). Nasza piramida nie jest tak naprawdê nasz± lecz w³a¶nie owego wyj±tkowego ³±cznika. S± to ludzie do¶æ niezwykli, wyró¿niaj±cy siê w¶ród innych. „My widzimy problem, oni - mo¿liwo¶æ.” Lubi± wszystkich, czerpi± przyjemno¶æ z kontaktów z lud¼mi. S± mistrzami tzw. w±t³ych wiêzi (wiêzi przypadkowych, dla wiêkszo¶ci z nas nieistotnych i niepodtrzymywanych). Ich opini± kierujemy siê przy wyborze wszystkiego, co wykracza poza nasz standardowy kr±g. Tego wszystkiego, co mo¿na przekazaæ poczt± pantoflow±.

Autor przeprowadza g³êbsz± analizê kilku charakterystycznych jego zdaniem przypadków epidemii, np.:
- szuka ¼róde³ sukcesu i problemów s³ynnej Ulicy Sezamkowej i programu ¦ladem Blue
- odkrywa powody gwa³townego ograniczenia przestêpczo¶ci w Nowym Jorku
- wyjawia przyczyny skuteczno¶ci akcji promocyjnych butów sportowych czy odnowionej mody na obuwie  marki Hush Puppies.

Siêga czêsto po anegdoty i zas³yszane historie, po zdarzenia, rozmowy i przypadki z w³asnego ¿ycia. Gawêdziarski styl autora sprawia, ¿e czyta siê go z prawdziw± przyjemno¶ci±. Nie nudzi, nie mêczy, zmusza do zastanowienia siê, choæ mo¿e nie zawsze ka¿dego jest w stanie przekonaæ. Moje w±tpliwo¶ci wzbudzi³a historia spadku przestêpczo¶ci w Nowym Jorku. Z tego, co kiedy¶ s³ysza³em, za sukces odpowiada³o wiele ró¿nych czynników, ale by³ on równie¿ efektem nieszablonowych dzia³añ odpowiedzialnych ludzi na wysokich stanowiskach. Trudno mi uwierzyæ w epidemiê praworz±dno¶ci wywo³an± jak±¶ trudn± do zrozumienia mod±. Podobnie, nie przes±dza³bym tak jak autor wp³ywu prezenterów telewizyjnych i komentatorów na wyniki wyborów (¶ci¶lej: na g³osy wyborców). Wydaje mi siê, ¿e nie s± to proste, jednoznaczne zdarzenia i trudno znajdowaæ ich jedno konkretne wyja¶nienie. Ludzie kieruj± siê w swoich wyborach politycznych wieloma czynnikami i choæ aprobata lub u¶miech gwiazdy telewizji mo¿e sprzyjaæ konkretnym decyzjom, to raczej ich nie determinuje.

Gladwell potrafi pisaæ przekonywaj±co. Ma ¶wietny styl, wie jak zaciekawiæ i jak podtrzymaæ zainteresowanie. Wie, co chce powiedzieæ i stara siê nie ci±gn±æ opowie¶ci w nieskoñczono¶æ. Jego zasada to dynamika, zmiana, szczypta humoru, ¿ywy, wspó³czesny, nienapuszony jêzyk.

Pokazuje nam jak z³o¿ona jest natura homo sapiens. Wed³ug niego jeste¶my niezwykle podatni na wszystko, co widzimy i s³yszymy, na drobne elementy codzienno¶ci. To nasza cecha, zarazem dobra i z³a. Jej znaczenie pozytywne, przynajmniej z punktu widzenia konkretnych interesów, widaæ w czasie epidemii przekazu ustnego. Trzeba tylko potrafiæ z tego skorzystaæ. Epidemie i pojawiaj±ce siê w nich punkty prze³omowe pozwalaj± nam na mo¿liwo¶æ dokonania zmiany i skierowania jej w odpowiedni± stronê. Problemem jest tylko jest to jak je rozpoznawaæ i wykorzystywaæ. O wiele ³atwiej jest bowiem analizowaæ to, co ju¿ by³o. Wszak wiêkszo¶æ ju¿ wiadomo, znane s± skutki, czas nie odgrywa ju¿ takiej roli. Czym innym jednak jest byæ pewnym efektów swoich dzia³añ nim jeszcze siê je podejmie. Z tego co obserwujemy nikt nie jest absolutnie pewny tego, co przyniesie mu podejmowany w³a¶nie wysi³ek. Firmy nie s± pewne trafno¶ci akcji marketingowych, politycy i partie nie s± nigdy w pe³ni pewni wygranej w wyborach. Historia jest du¿o ³atwiejsza w trafnej analizie ni¿ przysz³o¶æ. Wystarczy kilka dodatkowych czynników i precyzyjne plany potrafi± siê nagle za³amaæ. Tak wychwalany optymizm w tym ujêciu mo¿na traktowaæ jako brak pe³nej wiedzy, my¶lenie nierealistyczne i swoist± naiwno¶æ, a nie wyrafinowan± formê zdrowego rozs±dku.

Jak zauwa¿a sam autor dla niego punktem prze³omowym by³o napisanie i wydanie tej ksi±¿ki. Znamy liczne podobne przypadki sukcesu ksi±¿ek o tym jak zostaæ wybitnym wynalazc±, rozszerzyæ mo¿liwo¶ci umys³u, nauczyæ siê graæ w szachy w tydzieñ, szybko zarobiæ milion na gie³dzie. Czêsto jedynymi wygranymi s± tak naprawdê autorzy owych ksi±¿ek i ich wydawcy, którzy na nich w³a¶nie dorabiaj± siê fortuny. Lubimy znajdowaæ, odkrywaæ i próbowaæ proste recepty na zdrowie, powodzenie, szczê¶cie, bogactwo. Takich recept jest bardzo wiele, ale tych, którzy dziêki nim osi±gnêli co¶ znacz±cego i trwa³ego jest garstka.

Autor nie twierdzi, ¿e jego analizy mog± zmieniæ ca³y ¶wiat. Nie ma w gruncie rzeczy nadmiernie rozro¶niêtych ambicji. Uwa¿a, ¿e zmiany do których namawia i nad którymi mo¿na sprawowaæ jak±¶ kontrolê nie musz± byæ od razu spektakularne i globalne. £atwiej zmieniaæ rzeczy drobne, ni¿ wielkie. Drobne zmiany równie¿ mog± przynosiæ korzy¶ci ludziom, a ³atwiej jest nad nimi panowaæ i gdy to konieczne korygowaæ.

Ciekawy jest koñcowy wniosek Gladwella, ¿e stanêli¶my na progu ery przekazu ustnego. Z³o¿ono¶æ wspó³czesnego ¶wiata paradoksalnie sprawia, ¿e jako¶ musimy sobie z ni± poradziæ i to niekoniecznie za pomoc± wyrafinowanych metod. Nadmiar informacji, magiczne zaklêcia nowej gospodarki, ma³a warto¶æ wypowiadanych w mediach ocen i nadu¿ywane manipulacyjne metody marketingowe sprawiaj±, ¿e szukamy prostszych form kontaktów spo³ecznych opartych na wzajemnym zaufaniu, na bezpo¶redniej komunikacji. O powrocie do tradycyjnych form komunikacji decyduj± ró¿ne czynniki, z których autor chcia³by wyró¿niæ szczególnie trzy:
- pog³êbiaj±ca siê izolacja grup spo³ecznych
- wzrost odporno¶ci na pewne formy komunikacji
- szczególnie istotna rola mawenów we wspó³czesnej rozbudowanej gospodarce.
Nadchodzi czas uwspó³cze¶nionej poczty pantoflowej i dobrze by³oby byæ na niego gotowym. Ta ksi±¿ka mo¿e nam to u³atwiæ.

Kup ksi±¿kê Punkt prze³omowy. O ma³ych przyczynach wielkich zmian

Sprawdzam ceny dla ciebie ...

Zobacz tak¿e

Zobacz opinie o ksi±¿ce Punkt prze³omowy. O ma³ych przyczynach wielkich zmian
Inne ksi±¿ki autora
B³ysk! Potêga przeczucia
Malcolm Gladwell0
Ok³adka ksi±zki - B³ysk! Potêga przeczucia

Dlaczego Malcolm Gladwell napisa³ B³ysk!? Bo... zapu¶ci³ w³osy. „W moim ¿yciu natychmiast nast±pi³y drobne, ale znacz±ce zmiany. Zacz±³em dostawaæ...

Mafia bombowa. Opowie¶æ o obsesji, innowacji i moralno¶ci
Malcolm Gladwell0
Ok³adka ksi±zki - Mafia bombowa. Opowie¶æ o obsesji, innowacji i moralno¶ci

Najnowsza ksi±¿ka Malcolma Gladwella - autora bestsellerów Jak rozmawiaæ z nieznajomymi, B³ysk! i Punkt prze³omowy W tej fascynuj±cej ksi±¿ce Gladwell...

Zobacz wszystkie ksi±¿ki tego autora
Recenzje miesi±ca
Virion. Legenda miecza. Krew
Andrzej Ziemiañski ;
Virion. Legenda miecza. Krew
Ko³atanie
Artur ¯ak
Ko³atanie
W rytmie serca
Aleksandra Struska-Musia³ ;
W rytmie serca
Mapa poziomów ¶wiadomo¶ci
David R. Hawkins ;
Mapa poziomów ¶wiadomo¶ci
Dom w Krokusowej Dolinie
Halina Kowalczuk ;
Dom w Krokusowej Dolinie
Ostatnia tajemnica
Anna Ziobro
Ostatnia tajemnica
Hania Baletnica na scenie
Jolanta Symonowicz, Lila Symonowicz
Hania Baletnica na scenie
Lew
Conn Iggulden
Lew
Jeste¶ jak kwiat
Beata Bartczak
Jeste¶ jak kwiat
Niegasn±cy ¿ar
Hannah Fielding
Niegasn±cy ¿ar
Poka¿ wszystkie recenzje
Reklamy