Oto najlepsze książki roku 2013!

Ponad 100 książek nagrodzonych i wyróżnionych w kwartalnych plebiscytach serwisu Granice.pl (Najlepsza książka na wiosnę, Najlepsza książka na lato, Najlepsza książka na jesień i Najlepsza książka na zimę) rywalizowało o uznanie jury i internautów w konkursie "Książki Roku 2013". W głosowaniu internautów oddano ponad 20 tysięcy głosów. Które tytuły wygrały?

- Plebiscyt "Książki Roku" to plebiscyt szczególny - mówił podczas podsumowania tegorocznej edycji konkursu Sławomir Krempa, redaktor naczelny serwisu Granice.pl. Rozgrywany zawsze w styczniu, stanowi podsumowanie najważniejszych trendów na rynku książki i jest sposobem na wskazanie najbardziej interesujących tytułów, opublikowanych w danym roku. 12 kategorii konkursowych, 12 książek najwyżej ocenionych przez jury i 12 tytułów najpopularniejszych wśród czytelników. Oraz dwie książki szczególne. Dwa tytuły, stanowiące największe odkrycia roku 2013. 

Tegoroczni zwycięzcy

Najważniejszą spośród nagród - nagrodę główną jury i tytuł Najlepszej Książki Roku 2013 otrzymała powieść Honor Elif Shafak (Wydawnictwo Literackie). - Honor to powieść szczególna - czytamy w uzasadnieniu werdyktu. - To nie tylko znakomicie skonstruowana intryga oraz warstwa niemal kryminalna. To także wolno płynąca opowieść o życiu takim, jakim ono jest – bez koloryzowania, bez szczęśliwych zakończeń, często, niestety, także bez nadziei. Porywający styl opowieści snutej poprzez liczne, znakomicie skonstruowane i barwne metafory sprawia, że książka ta dociera do czytelnika niczym leniwa, wielowątkowa historia snuta przez hakawatiego. Wybitna powieść nie tylko dla miłośników kultury tureckiej.  

Do ostatniej chwili nie było pewnym, który tytuł otrzyma najwyższe laury z rąk Internautów. Rywalizacja była bardzo wyrównana, co godzinę spływały kolejne setki głosów. Ostatecznie jednak tytuł Najlepszej Książki Roku 2013 przyznany przez czytelników otrzymały Upadające królestwa Morgan Rhodes (Oficyna Gola). - Nie dziwi, że większość internautów zagłosowała na powieść fantasy - w internecie fantastyka to bowiem gatunek dominujący. Zwycięstwo powieści Rhodes to jednak także zwycięstwo książki, kierowanej do grupy wiekowej Young Adults (obejmującej przede wszystkim czytelników w wieku 13-21 lat). Trzeba jednak podkreślić, że Upadające królestwa to propozycja dla czytelników starszych, bardziej dojrzałych. Dramaturgicznie powieść przypomina nieco szekspirowskiego Makbeta - dramat żądzy władzy, dramat namiętności, miłości i nienawiści. W powieści nie brakuje elementów naprawdę mrocznych, takich jak zabójstwa z zimną krwią czy wyrafinowane erotyczne rozgrywki. Rhodes porusza często poważne problemy świata dorosłych, choć większość z bohaterów to nastolatkowie wchodzący dopiero w dorosłość. Stają oni wobec wyzwań, które zmuszają ich do szybkiego dojrzewania, podejmowania odpowiedzialności nie tylko za siebie, poświęcenia. Ważne jest to, że forma powieści sprawia, że świetnie się ją czyta i szybko zanurza w wykreowanym przez Morgan Rhodes świecie.

Fantastyczne światy 

Tradycyjnie oprócz nagród głównych w plebiscycie przyznano również nagrody w poszczególnych kategoriach. Wśród książek fantasy, którą to kategorię w głosowaniu internautów zdominowały Upadające królestwa, jurorzy zdecydowali się nagrodzić zbiór trzech mikropowieści Luciusa Sheparda - Modlitewnik amerykański, Luizjański blues, Viator opublikowany nakładem Wydawnictwa Mag w roku jubileuszu jego dwudziestolecia. - Proza Sheparda to realizm magiczny w amerykańskim fantastycznym wydaniu. To proza, którą czyta się nie tylko dla fabuły, ale także dla bogactwa języka. To pozornie zwyczajne fabuły, w których tuż pod powierzchnią kryje się horror, niesamowite wydarzenia traktowane są jako coś oczywistego, a ludzie kryją mroczne tajemnice. Amerykański pisarz potrafi w kilku zdaniach nakreślić przekonujący portret, zapadającą w pamięć scenę czy realistyczny krajobraz. Maestria, z jaką posługuje się słowami, jest naprawdę godna podziwu.

Literatura piękna

Ze wyjątkową uwagą traktowane są w plebiscycie kategorie prozy polskiej i obcej, obejmujące literaturę piękną polskich i zagranicznych autorów. Wśród prozy polskiej jurorzy uznali, że na szczególną uwagę zasługuje Żona rzeźnika Izabeli Szolc (Wydawnictwo Amea). - Nie sposób nie docenić wszystkich zabiegów zastosowanych przez autorkę oraz ogromu pracy, jaki włożyła nie tylko odkrywając historię kanibala, ale także zagłębiając się w psychikę jego towarzyszki życia. Nie ma w tej powieści krwawych ochłapów i juchy spływającej po ścianach. Nie ma atmosfery grozy, napięcia czy strachu. Są tylko fakty i skomplikowane osobowości, które na zawsze pozostaną zagadką. Jest też pewna prowokacja ze strony autorki i  -  świadoma lub nie -  próba zaszokowana czytelnika. Czy udana? O tym warto przekonać się podczas lektury.

Największą liczbę głosów czytelników otrzymała książka polskiej autorki, ukrywającej się pod pseudonimem Shirin Kader - Zaklinacz słów (Wydawnictwo Lambook). - Powieść Shirin Kader uwodzi - tak, jak ruch fletu i wydobywająca się z niego muzyka hipnotyzuje kobry. Zaklinacz słów to nie tylko spotkanie z tajemniczymi i pełnymi napięcia opowieściami, to nie tylko historie na granicy jawy i snu, rzeczywistości i absurdu. Powieść Kader to przede wszystkim emocje oraz atmosfera niczym z tysiąca i jednej nocy, to słowa niesione z wiatrem, to cząsteczki powietrza, rozedrgane arabską muzyką oraz tajemnicą. Nic dziwnego, że proza ta uwiodła tak wielu czytelników.

Gdy mowa o prozie autorów zagranicznych, uwagę jurorów zwróciła uwagę powieść Michaiła Szyszkina Nie dochodzą tylko listy nienapisane (Wydawnictwo Noir Sur Blanc). Poetyckość, czar i urok mimo trudnych tematów i brutalnych scen, są obecne w listach kochanków składających się na tę książkę. Plastyczność tekstu, intymna atmosfera, którą autorowi udało się stworzyć sprawia, że czujemy się jak intruzi wkraczający do czyjejś sypialni, do myśli i dusz bohaterów. Każdy z listów jest odrębnym arcydziełem, zachwycającym w swojej prostocie,  budzącym całą gamę emocji. Z każdym listem bohaterowie zbliżają się nie tylko do siebie, ale stają się bliżsi i nam, czytelnikom. Ich korespondencja staje się natomiast dowodem na istnienie uczucia silniejszego niż śmierć, uczucia opierającego się wszelkim prawom i regułom. Bo przecież nie dochodzą tylko listy nienapisane… 

Czytelnicy w ramach tej kategorii postanowili wybrać się w drogę z J. Krishnamurtim, nagradzając jego Dziennik z podróży. W tych wyjątkowych codziennych zapiskach odnaleźć możemy to, co nazwać można źródłem nauczania Krishnamurtiego. Jest tu cała esencja jego nauczania, wyłaniająca się ze swego naturalnego źródła. 

Literatura pełna emocji 

Emocje kluczowe były w książkach nagrodzonych w kolejnej kategorii - w kategorii powieści obyczajowych i romansów. - Książki Katarzyny Michalak budzą emocje skrajne wśród czytelników i recenzentów. Niektórzy zastanawiają się, czy można utrzymać poziom, wydając kilka książek rocznie. Sklepik z Niespodzianką. Lidka (Wydawnictwo Nasza Księgarnia) udowadnia, że jest to możliwe. To skrojona na miarę oczekiwań czytelniczek powieść obyczajowa - wciągająca, poruszająca, pełna ciepła i nadziei. 

Serca czytelników przebojem zdobyła Pepsi Eliot książką Biegam, bo muszę (Warszawska Firma Wydawnicza). - Fikcja przeplata się tu z prawdą i wieloma współczesnymi tematami, zaprzątającymi, trzeba przyznać: mało zdyscyplinowaną głowę narratorki. Światopogląd, sposób odżywiania, rola kobiety w codziennym życiu - to tematy migawek, którymi czytelnik jest wciąż zasypywany. Pepsi Eliot dotyka poważnych spraw, ale jej książka napisana jest z poczuciem humoru i dystansem - mówiła o książce jedna z czytelniczek. 

Czy powieść erotyczna musi być niesmaczna?

- Nie! - należałoby odpowiedzieć po lekturze nagrodzonej zarówno przez czytelników, jak i jurorów powieści Magdaleny Witkiewicz Szkoła żon. Powieści erotyczne, powieści "z pieprzykiem" to współczesna moda na rynku książki, choć często po lekturze powstaje pytanie, czy produkty należące do tego gatunku są jeszcze literaturą. Inaczej jest w przypadku książki Witkiewicz. Autorka pod przykrywką lekkiej powieści ocierającej się o erotykę poruszyła niezwykle istotny problem – kwestię akceptacji własnego ciała i własnych potrzeb. Książkę pożera się zachłannie, a jej treści są przesłaniem adresowanym do tysięcy kobiet. Witkiewicz nie tylko rozpala zmysły i jasno komunikuje pragnienia, ale i zmusza do zastanowienia się nad martyrologiczną postawą, pełną poświęcenia, wyrzeczeń i skruchy. Bardzo udana polska odpowiedź na Pięćdziesiąt twarzy Greya. 

Dreszcz emocji czyli najlepsze kryminały

Czy powieść autora, ukrywającego się pod pseudonimem stanowiącym imię i nazwisko bohatera popularnego serialu telewizyjnego może okazać się naprawdę udana? Oczywiście, a udowadnia to Nagi żar Richarda Castle (Wydawnictwo 12 Posterunek), nagrodzony przez jury w kategorii kryminałów. - Nagi żar to rozrywka szyta na miarę. Charakterystyczni, sprawnie zarysowani bohaterowie, wartko płynąca akcja, obfitująca w zaskakujące zwroty biegu zdarzeń, sprawnie budowane napięcie i dużo, bardzo dużo poczucia humoru. To rozrywka, która obiecuje dokładnie tyle, ile jest w stanie czytelnikowi zaoferować. A może zaoferować kilka godzin relaksu, dobrej zabawy, przekomarzań pomiędzy głównymi bohaterami i nieco zjadliwego poczucia humoru. Dla miłośników serialu - lektura obowiązkowa. Dla wszystkich czytelników poszukujących dobrej, lekkiej powieści nie tylko na wakacje - podobnie. 

Wśród internautów w tej kategorii największym uznaniem cieszyła się Wiedeńska gra Carli Montero (Dom Wydawniczy Rebis). - Nie jest to książka dla wielbicieli typowych powieści sensacyjno-szpiegowskich, którzy lubią wartką, pełną zwrotów akcję, wyrafinowaną fabułę i skomplikowaną intrygę. Tu dopiero w drugiej połowie książki następuje przyspieszenie biegu zdarzeń i ciekawa komplikacja fabuły. Tego typu powieść może za to spodobać się wszystkim lubiącym obserwować wydarzenia z dwóch odmiennych punktów widzenia. Lubiących psychologiczną grę postaci, słowną szermierkę, dylematy i rozterki. Wątek romantyczny, poszukiwania miłości i pożądania jest niezwykle silny, o wiele zresztą mocniej zaakcentowany niż wątek sensacyjny. Namiętności, zwłaszcza te erotyczne, wydają się zresztą mieć w powieści o wiele większe znaczenie niż wszystkie inne. Nawet gra szpiegowska zdaje się im ustępować, przynajmniej na kartach ciekawie napisanej i niejednoznacznej Wiedeńskiej gry.

Nie tylko poradniki

Ogromną popularnością cieszyły się książki rywalizujące o uznanie jurorów i czytelników w kategoriach poradnikowych. Wśród poradników internauci jednoznacznie wskazali na Podróże między kobiecością a męskością. - Nowatorska publikacja Oficyny Wydawniczej Impuls jest krokiem naprzód w zrozumieniu międzypłciowych różnic, które w wielu dziedzinach życia – wraz z upływem czasu – zatracały się coraz bardziej. Podróże między kobiecością a męskością to wnikliwe studium przypadku, pozwalające dokładnie przeanalizować drogę stopniowego zbliżania się i wzajemnego uzupełniania dwóch różnych światów: kobiet i mężczyzn (co jest opłacalne ekonomicznie i poprawia życiową satysfakcję).

Jurorzy wraz z Aliną Wieją zastanawiali się, co to znaczy Być mądrą mamą (Wydawnictwo Koinonia). - Przesłanie płynące z tej książki jest szczególnie istotne, bowiem współczesność, konsumpcyjny styl życia i wszechobecny pośpiech nie sprzyjają mądremu macierzyństwu. Mimo tego Alina Wieja namawia matki, aby choć próbowały być dla swojego dziecka przewodnikiem, który przekazuje określone wartości, wspiera i pociesza oraz bezwarunkowo kocha. I choć żadna z kobiet nie osiągnie ideału, choć zdarzać się będą momenty załamania, frustrację i porażki, to warto trwać na swoim stanowisku.

Równie interesujące publikacje wyróżniono w kategorii dla rodziców. Tu jurorzy nagrodzili publikację, która stać się może inspiracją do zmian w życiu - Bez rąk, bez nóg, bez ograniczeń Nicka Vujicica (Aetos Media). - To niesamowita historia niezwykłego człowieka. To książka, która daje nadzieję i pomaga zmienić swoje nastawienie wobec codziennych problemów. Nawet, jeśli nie zmieni życia wszystkich czytelników, to na długo pozostanie w pamięci. Również dlatego warto po nią sięgnąć. 

Internauci w tej kategorii ponownie wskazali na publikację Oficyny Wydawniczej Impuls - tym razem na Pozytywne życie. O profilaktyce HIV/AIDS dla edukatorów. - Oddana do rąk edukatorów pozycja bez wątpienia przyniesie oczekiwane rezultaty. Prosty i całkowicie zrozumiały sposób przekazu umożliwia przyswojenie podanych treści. Pomocą służą zamieszczone w aneksie scenariusze zajęć, w których jasno określono grupę docelową, cele, metody i formy pracy oraz szczegółowy program. Bez wątpienia Pozytywne życie to literatura specjalistyczna na wysokim poziomie.

Podróże literackie

Wydaje się, że nagrodzona przez jurorów publikacja Korea zjednoczona - szansa czy utopia Andrzeja Bobera (Kwiaty Orientu) to literatura specjalistyczna. A jednak, choć zawarto w niej wiele danych statystycznych, złożonych tabel, twardych danych, mnogość ciekawostek i aktualność tematu sprawiają, że bez wątpienia warto po tę publikację sięgnąć. To rzetelne ukazanie stosunków koreańskich, której autor nie skupia się jednak na ewentualnym konflikcie czy tragedii sprzed lat, ale na szansach, jakie mogłyby wyniknąć ze zjednoczenia obu krajów. 

Czytelnicy w kategorii podróży literackich postawili na literaturę, nagradzając Kaszmirowy szal Rosie Thomas (Wydawnictwo Hachette). - Autorka zabiera czytelników w podróż, którą trzeba odbyć samodzielnie. Podróż pełną trudu, nierzadko niebezpieczną, ale wzbogacającą wewnętrznie i pozwalającą odkryć inne światy i odmienne od naszej kultury. Rosie Thomas stworzyła niezwykłą plejadę postaci, nękanych namiętnościami, borykających się z problemami, dylematami, a to wszystko na tle cudownych, malowniczych, choć surowych górskich krajobrazów oraz toczącej się wojny. Tym sposobem najnowsza powieść autorki kojarzy się z tytułowym szalem – z jakością i wyjątkowym splotem, w którym zamiast delikatnych nici są słowa…

Perły z lamusa

W tej właśnie kategorii od lat rywalizują publikacje historyczne, biografie, wspomnienia. W tym roku o uznanie rywalizowały w niej dwie książki nagrodzonego autora - Mariusza Urbanka. Jurorzy nagrodzili ostatecznie biografię Tuwim. Wylękniony bluźnierca (Wydawnictwo Iskry). - Autor stworzył wielowymiarowy i niezwykle plastyczny portret Juliana Tuwima. Książka ukazuje najlepsze cechy warsztatu biografa, którego celem jest spopularyzowanie sylwetki twórcy – bardzo staranną pracę nad gromadzeniem i analizą źródeł, umiejętność ich dobrania i zaprezentowania, precyzję oraz logikę wywodu, przystępny, wręcz literacki język. Urbanek po raz kolejny udowodnił, że potrafi zainteresować czytelnika opisywaną przez siebie postacią. Podaje mnóstwo ciekawych faktów jak zwykle smakowicie, więc czyta się jego książkę jak najlepszą powieść. Przybliża też szerzej nieznane detale z życiorysu autora Balu w operze. Mogą one w pewnym stopniu zrewidować spojrzenie na wybitnego twórcę, który uległ komunistycznym mirażom. 

Spośród pereł z lamusa czytelnicy wybrali natomiast Kobietę epoki wiktoriańskiej Agnieszki Gromkowskiej-Melosik (Oficyna Wydawnicza Impuls). - Autorka jako pierwsza z polskich badaczek dziejów nowożytnych, bazując na źródłach anglo­języcznych, odważyła się zmierzyć z trudną i dotąd w nikłym stopniu rozpoznaną w polskiej historiografii pro­blematyką. Uczyniła to znakomicie. Opiniowana praca stanowi, zgodnie z zasadami badań historycznych, zarówno opis, jak i wyjaśnienie, a przede wszystkim sa­modzielną, oryginalną interpretację problemu tożsamości i cielesności kobiet w wiktoriańskiej Anglii, ale - jak z badań wynika - nie tylko - napisał w recenzji tej publikacji prof. zw. dr hab. Krzysztof Jakubiak. 

Co skłoni młodych ludzi do czytania?

Z pewnością lektura publikacji nagrodzonych w kategoriach książek dla dzieci i dla młodzieży. Najmłodszym jurorzy polecają publikację Magdaleny Zarębskiej Jak Maciek Szpyrka z dziadkiem po Nikiszowcu wędrowali (Wydawnictwo Bis). - Śląsk to nie tylko palenie w piecu, karmienie gołębi i śpiewna melodia gwarowych słów. To także – obok krajobrazu, pełnego kopalń, szybów górniczych i hut – troska o trwałość własnej tożsamości, tęsknota i duma z posiadania śląskich korzeni oraz wewnętrzny nakaz, by bogatą tradycję przekazać młodemu pokoleniu. Wszystkie te wartości przekazuje kierowana nie tylko do mieszkańców Śląska książeczka Magdaleny Zarębskiej. 

Czytelnicy dla swoich dzieci wybrali natomiast Baśnie dla dzieci i dla dorosłych Beaty Pawlikowskiej (Wydawnictwo Burda Media) - prosta, lecz pełna treści opowieść o sprawach najważniejszych. Bowiem proste rzeczy wymagają czasem wielkiej odwagi. Na przykład żyć zgodnie ze swoim sumieniem, nie przejmując się tym, co robią inni. Albo zdecydować się opuścić ciepłe, przytulne schronienie, żeby wyruszyć na poszukiwanie szczęścia. Albo dokonać w swoim życiu ważnej zmiany. Albo choćby żyć uczciwie i zawsze kierować się dobrem – niezależnie od tego ile zła jest dookoła. 

Nastolatki przekonać do powrotu do książek mają - zdaniem krytyków - Wszechświaty Leonardo Patrignaniego (Wydawnictwo Dreams). - Książka Leonardo Patrignaniego to niewątpliwy powiew świeżości i oryginalności, na jaki czekała literatura spod znaku paranormal, na jaki czekały powieści kierowane głównie do młodzieży. To lektura, po jaką bezwarunkowo sięgnąć należy. Interesująco rozwijająca się fabuła, wyraźny i wciągający wątek obyczajowo-miłosny oraz całkiem sporo lekkostrawnej fizyki sprawiają, że Wszechświaty czyta się z wypiekami na twarzy. Podkreślić także należy, że powieść Patrignaniego pozostaje jeszcze w pamięci na długo po zakończeniu lektury. 

Internauci postanowili natomiast, polecając książki dla młodzieży, powrócić do klasyki, nagradzając Anię z Zielonego Wzgórza w nowym tłumaczeniu (Wydawnictwo Skrzat). - Nowa edycja, która ukazała się nakładem wydawnictwa Skrzat, jest powrotem do czasów pierwszych nieśmiałych marzeń, a zarazem wnosi nową jakość. Paweł Beręsewicz, tłumacz powieści, postarał się o bardziej współczesny język, nie cenzurując przy tym treści, dzięki czemu książka wiele zyskuje i czyta się ją na nowo z pełną przyjemnością odkrywając rzeczy, które wcześniej umknęły lub zatraciły się w pamięci. Dla dorosłych czytelniczek to wspaniały powrót do krainy niewinności. A dla tych młodszych, dla których książka jest przeznaczona? Z pewnością to cenne przeżycie, wzbogacające wrażliwość. Tym bardziej, że książka jest pięknie i niezwykle starannie wydana: twarda okładka, kredowy papier, duży format, tasiemkowa zakładka. Z taką książką można pójść na łąkę, usiąść pod kwitnącym drzewem i oddać się lekturze, zapominając o komputerach, komórkach i całym tym szumie informacyjnym, który odziera nas z wrażliwości.

W ten sposób zwieńczony został cykl kwartalnych konkursów i plebiscytów, organizowanych w 2013 roku przez redakcję serwisu Granice.pl - wszystko o literaturze. O tym, o jakich tytułach rozmawiać będziemy za rok, przekonamy się już wkrótce - wkrótce bowiem na stronie internetowej www.ksiazkanawiosne.pl rusza głosowanie na pierwsze najciekawsze premiery książkowe 2014 roku.