Recenzja książki: Wykłady amerykańskie

Recenzuje: MichalWieniec

Na Uniwersytecie Harvarda od roku 1926 istnieje cykl wykładów zatytułowanych Norton Poetry Lectures, wygłaszanych przez zaproszonych artystów. Termin „poetry” oznacza w tym przypadku jakąkolwiek formę odczytów z zakresu poetyki dotyczących literatury, muzyki, sztuk plastycznych, zaś wybór tematu jest sprawą dowolną, zależną od preferencji zaproszonego gościa. Wspomnę tylko, że w swoim czasie wygłaszali je tak wybitni twórcy, jak T. S. Eliot, Igor Strawiński, Jorge Luis Borges, Northrop Frye czy Octavio Paz. W roku akademickim 1985/1986 zaproszenie do ich przeprowadzenia otrzymał wybitny włoski pisarz – Italo Calvino.

Niestety, nagła śmierć pisarza pokrzyżowała plany i do wygłoszenia wykładów nigdy nie doszło. Mało tego, autor „Niewidzialnych miast” nie zdążył ich ukończyć w całości, a z zaplanowanych sześciu w maszynopisie zachowało się jedynie pięć i tytuł ostatniego „Consistency” – konsystencja. Jak wiemy z relacji znajomych, całość wykładów miała dotyczyć wartości literatury godnych polecenia przyszłemu tysiącleciu. Z tego planu zachował się podtytuł w ich pośmiertnym już wydaniu w roku 1988, który w całości brzmi: „Wykłady amerykańskie. Sześć przypomnień dla przyszłego tysiąclecia”. Jakie są owe wartości?

Zaczynając od pierwszego wykładu: Italo omawia lekkość, w następnym - szybkość, dalej: dokładność, przejrzystość i wielorakość. Jak trafnie zauważyła Anna Wasilewska w posłowiu, wybrane i rozważane przez pisarza właściwości literatury w istocie są przymiotami ludzkiego umysłu. Nie będzie w tym nic zaskakującego, jeśli zdamy sobie sprawę, iż autor „Opowieści kosmikomicznych” wyznawał w swoim pisarstwie zasadę racjonalnego i obiektywnego opisu świata osiąganą poprzez cząstkowe obrazy, drobiazgową analizę i precyzyjne wręcz rozumowanie. Dopiero takie szczątkowe opisy, dokonywane bardzo często przy użyciu zapożyczonych naukowych pojęć i terminologii, powinny dawać obraz pewnej całości. Jednak świadomy autor zdaje sobie sprawę z ułomności każdego poznania. Nawet posługując się precyzją i logiką, nie można opanować świata, gdyż jego poszczególne elementy pozostają w ciągłym ruchu. Jako literacki eksperyment warto tutaj wspomnieć o wykorzystanym przez Calvino w powieści „Jeśli zimową nocą podróżny” modelu fizyki kwantowej, która zrywa z pojęciem ciągłości. Dlatego kompozycja książki zbudowana zostaje według zasad labiryntu, rozbijając klasyczny paradygmat ciągłości czasu, a narracja nie postępuje wzdłuż linearnej osi. Co ciekawe: w odróżnieniu od innych pisarzy awangardowych tamtego okresu autor „Historii fantastycznych”, rozbijając powieściowe konwencje, nie niszczy struktur językowych, w ten sposób nie przekreślając funkcji poznawczej samej literatury. Głęboko wierzy, że proces pisania powinien odbywać się równolegle do poszukiwań współczesnej nauki, jednocześnie podzielając jej nieufność wobec rzeczywistości. W późniejszej fazie twórczości autora zaowocuje to dziełami z pogranicza literatury kombinatorycznej odwołującej się do alegorii i fantasy. A wszystko po to, aby ustalić relacje istniejące pomiędzy elementami mikro- i makrokosmosu.

„Wykłady amerykańskie” Italo Calvino silnie korespondują ze „Sztuką powieści” Milana Kundery wydaną w 1986, czyli na dwa lata przed „Wykładami”, a w rok po śmierci Italo. Obaj twórcy podkreślają wagę aktu poznania, jaki niesie w sobie dzieło literackie, ale każdy z nich poprzez pisanie dowiaduje się czegoś innego o świecie. Kundera nie zajmuje się rzeczywistością w całości, lecz bada jedynie obszar egzystencji i ludzkich możliwości, historię europejskiej powieści ujmując jako linearny zapis zgłębiający owe przestrzenie. Dla włoskiego pisarza człowiek to tylko jeden z elementów kosmosu - tak jak atom czy cząsteczki elementarne. Dlatego ważniejsze dla niego są wzajemne relacje zachodzące pomiędzy nimi i samo poznawanie natury rzeczy, co zdaje się bardziej przybliżać go ku współczesnej myśli humanistycznej. Chociaż sprawiedliwie należy przyznać, iż z perspektywy czasu „Wykłady amerykańskie” są bardziej przypomnieniem sylwetki Italo Calvino niż zapisem jakiegoś przełomowego wystąpienia.

Kup książkę Wykłady amerykańskie

Sprawdzam ceny dla ciebie ...

Zobacz także

Zobacz opinie o książce Wykłady amerykańskie
Książka
Inne książki autora
Rycerz Nieistniejący
Calvino Italo0
Okładka ksiązki - Rycerz Nieistniejący

Książka zamyka cykl finezyjnych, pełnych poezji i humoru powieści fantastycznych. Splatając wątki tradycji karolińskiej i arturiańskiej, prowadzi nas tropem...

Zobacz wszystkie książki tego autora
Recenzje miesiąca
Virion. Legenda miecza. Krew
Andrzej Ziemiański ;
Virion. Legenda miecza. Krew
Herbaciane róże
Beata Agopsowicz ;
Herbaciane róże
Kołatanie
Artur Żak
Kołatanie
W rytmie serca
Aleksandra Struska-Musiał ;
W rytmie serca
Mapa poziomów świadomości
David R. Hawkins ;
Mapa poziomów świadomości
Dom w Krokusowej Dolinie
Halina Kowalczuk ;
Dom w Krokusowej Dolinie
Ostatnia tajemnica
Anna Ziobro
Ostatnia tajemnica
Hania Baletnica na scenie
Jolanta Symonowicz, Lila Symonowicz
Hania Baletnica na scenie
Lew
Conn Iggulden
Lew
Jesteś jak kwiat
Beata Bartczak
Jesteś jak kwiat
Pokaż wszystkie recenzje
Reklamy