Elia Kazan

Elia Kazan - biografia, życie i twórczość

Elia Kazan urodził się w Konstantynopolu (dzisiejszym Stambule) w rodzinie Kapadockich Greków, a w 1913 roku przybył z rodzicami do Stanów Zjednoczonych; studiował w Williams College i w Yale School of Drama, grał zawodowo przez osiem lat, dołączył do Group Theatre w 1932 roku i współzałożył Actors Studio w 1947 roku wraz z Robertem Lewisem i Cheryl Crawford, gdzie pod kierunkiem Lee Strasberga wprowadzono metodę aktorską.

Elia Kazan pojawił się jako aktor m.in. w filmie City for Conquest (1940), a jako reżyser filmowy zasłynął obrazami podejmującymi tematy bliskie jego przeżyciom i sprawom społecznym; debiutem w tym nurcie była Dżentelmeńska umowa (1947) z ośmioma nominacjami do Oscara i trzema statuetkami, w tym pierwszą dla niego za reżyserię.

Elia Kazan kontynuował wątki społeczne w Pinky (1949), jednym z wczesnych hollywoodzkich filmów o uprzedzeniach rasowych wobec Afroamerykanów; wyreżyserował także filmową adaptacją Tramwaju zwanego pożądaniem (1951) z dwunastoma nominacjami i czterema Oscarami, będącą przełomem w karierze Marlona Brando.

Elia Kazan trzy lata później ponownie poprowadził Brando w Na nabrzeżach, opowieści o korupcji związkowej w porcie Nowego Jorku; film zdobył dwanaście nominacji do Oscara i wygrał osiem.

Elia Kazan w 1955 roku zrealizował Na wschód od Edenu według Steinbecka, obsadzając Jamesa Deana w roli głównej.

Elia Kazan stał się postacią kontrowersyjną po wystąpieniu w 1952 roku przed Komisją ds. Działalności Antyamerykańskiej, kiedy zdecydował się współpracować i podać nazwiska wrogów kraju, co wywołało długotrwałe negatywne reakcje; spór powrócił przy honorowym Oscarze w 1999 roku, gdy część środowiska nie biła braw, a przed galą protestowali demonstranci.

Elia Kazan wywarł silny wpływ na kino lat 50. i 60., a jego praca z aktorami była szeroko podziwiana; jako współtwórca Actors Studio i promotor metody często odkrywał nowe talenty i stawiał na realizm.

Elia Kazan rozpoczynał karierę teatralną w Group Theatre, współpracował blisko z Lee Strasbergiem, Haroldem Clurmanem i dramatopisarzami takimi jak Tennessee Williams, Arthur Miller czy William Inge.

Elia Kazan był trzykrotnie żonaty: z dramatopisarką Molly Day Thacher (do jej śmierci w 1963 roku; mieli czworo dzieci, w tym scenarzystę Nicholasa Kazana), z aktorką Barbarą Loden (do 1980 roku; jedno dziecko) oraz z Frances Rudge (od 1982 roku do jego śmierci); zmarł śmiercią naturalną 28 września 2003 roku w Nowym Jorku w wieku 94 lat.

Elia Kazan był również autorem książek, wysoko cenionych przez krytyków literackich.