Władysław Orkan

Władysław Orkan - biografia, życie i twórczość

Władysław Orkan (naprawdę Franciszek Xawery Smaciarz, w 1898 r. zmienił nazwisko na Smreczyński) urodził się 27 listopada 1875 r. w Porębie Wielkiej w ubogiej rodzinie góralskiej. Ukończył szkołę elementarną przy klasztorze cystersów  w Szczyrzycu. Następnie wbrew woli ojca, który chciał, żeby chłopiec pracował na roli, zaczął wraz z bratem uczęszczać do Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. Raz w miesiącu matka chodziła do nich pieszo z jedzeniem (a z Poręby do Krakowa jest 70 kilometrów!).
W gimnazjum był bardzo lubiany. Angażował się mocno w życie szkoły- brał udział w wielu kółkach zainteresowań, oraz w zebraniach tajnych organizacji niepodległościowych. Pochłaniał pasjami książki. Jego pierwsze próby literackie ujrzały światło dzienne w czwartej klasie Opublikował je pod pseudonimem Orkan (oficjalnie drukowanie twórczości przez uczniów było zakazane przez władze austriackie). Niestety przestał sobie radzić z nauką. W siódmej klasie miał cztery niedostateczne, a z reszty przedmiotów trójki. Chciał wprawdzie kontynuować naukę, ale mimo możliwości zdawania eksternistycznej matury nigdy nie przystąpił do egzaminu maturalnego.
Po zakończeniu edukacji próbował objąć stałą posadę urzędniczą w Krakowie, ale nie udało mu się to. Wrócił więc do Poręby.
W 1898 r. pisarz wydał swój oficjalny debiut- "Nowele". Gdy pięć lat później dostał skromne honorarium za powieść "W Roztokach", rozpoczął budowę nowego domu, ponieważ stara rodzinna chałupa nie nadawała się już do remontu. W 1905 zamieszkał w niewykończonej jeszcze siedzibie, którą nazwał Orkanówką. Ze względu na problemy finansowe pisarza nie została ona nigdy w pełni ukończona.
Wkrótce po zamieszkaniu tam Orkan poznał pracownicę poczty Marię Zwierzyńską i wzięli ślub. Mieli jedną córeczkę- Zosię. Niestety ich szczęście trwało krótko. Maria zmarła, gdy dziecko miało trzy lata. O jej śmierci Orkan dowiedział się dopiero dwa tygodnie po pogrzebie, przebywał bowiem wówczas w jednym z krakowskich szpitali. Wychowaniem Zosi zajęła się siostra pisarza. On sam mimo miłości nie poświęcał jej zbyt wiele czasu- jego głowę zaprzątały bowiem ciągłe troski finansowe.
Jakiś czas później pisarz ponownie się ożenił. Jego wybranką została Bronisława Folejewska.
W 1927 r. pisarz obchodził uroczyście jubileusz trzydziestolecia pracy twórczej. Padł pomysł, żeby przyznać mu stałą pensję twórczą, ale nie doczekał się realizacji. Trzy lata później Orkan otrzymał nagrodę literacką Warszawy, ale nie zdążył jej odebrać. Zmarł 14 maja 1930 r. w Krakowie, gdzie przyjechał do śmiertelnie chorej córki. Zosia zmarła dwa tygodnie później, nieświadoma śmierci ojca.
Pisarz został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, skąd rok później jego trumna z wielkimi honorami została przewieziona na Cmentarz Zasłużonych w Zakopanem.

Kalina Beluch