Recenzja książki: Krwawy cień genocydu. Interdyscyplinarne studia nad ludobójstwem

Recenzuje: Agnieszka Chmielewska-Mulka

Ludobójstwa miały miejsce niejednokrotnie na przestrzeni wieków. W XIII wieku zabito na przykład 60 milionów Chińczyków podczas podbojów mongolskich, w XIII-XIV wieku miała miejsce rzeź Jaćwingów i Prusów dokonana przez Krzyżaków, a w XVII wieku wyeliminowano 1/3 mieszkańców Irlandii podczas Kampanii Cromwella. Niektórzy zaliczają do ludobójstw również eksterminację katarów przez Kościół katolicki i mord Wandei w okresie rewolucji francuskiej. Jednak to wiek XX był najokrutniejszym pod tym względem. Rzeź Ormian, zagłada w Afryce i Azji, eksterminacja nazistowska i stalinowska, wyniszczenie ludności na Antylach i w Ameryce Północnej, rzeź tubylców w Ameryce Południowej i w Australii... W latach 1945-1949 przeprowadzono 13 sądowych postępowań karnych przeciwko głównym zbrodniarzom III Rzeszy przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze. Wszyscy mieli nadzieję, że zło, które miało miejsce, nigdy już się nie powtórzy. Niestety, niedługo trzeba było czekać na kolejne ludobójstwa. Wystarczy wspomnieć niedawne zbrodnie Czerwonych Khmerów (lata 1976-1979), masakrę w Dudżail (rok 1982), pogrom w Sabrze i Szatili (rok 1982), atak gazowy w Halabdży (rok 1988), zagładę w Ruandzie (rok 1994), w Srebrenicy (rok 1995) i obecny konflikt w Darfurze.

Dlatego też autorzy publikacji Krwawy cień genocydu próbują odpowiedzieć na ważkie pytania. Dlaczego pewne grupy ludzi nadal gotowe są popełnić tak wielką zbrodnię? Co skłania ich do aktów ludobójstwa? W jakich warunkach ludzie ulegają wpływom zła? Jakie czynniki powodują wzrost liczby ludobójstw? Gdy uzyskamy odpowiedzi na te pytania, będziemy mieli szansę obronić się przed złem...

Krwawy cień genocydu to zbiór 10 artykułów pod redakcją naukową Beaty Machul-Telus, Urszuli Markowskiej-Manisty i Lecha M. Nijakowskiego ze wstępem psychologa - Philipa G. Zimbardo, znanego z przeprowadzenia stanfordzkiego eksperymentu więziennego. Publikacja porusza bardzo trudny temat. Autorzy próbują usystematyzować całą wiedzę teoretyczną na temat pochodzenia pojęcia ludobójstwa, przytaczają mnóstwo faktów potwierdzających, że z tym zjawiskiem mamy do czynienia już od bardzo dawna i, niestety, na razie nie znaleziono odpowiednich strategii zapobiegania mu. Naukowcy analizują wydarzenia w Ruandzie, sposoby realizacji planów przez Hitlera, przyczyny rzezi Ormian w 1915 roku, motywy eksterminacji romskiej, tło aktów ludobójstwa w Afryce w XIX i XX wieku. W jednym z artykułów autorka podaje cele i metody przekazywania wiedzy na temat ludobójstwa. W Polsce Colegium Civitas we współpracy z zagranicznymi uczelniami prowadzi Podyplomowe Studium w obszarze Praw Człowieka i Badań nad Ludobójstwem. Organizowane są seminaria, konferencje naukowe, debaty - jednak są one przygotowywane z inicjatywy organizacji pozarządowych.

Książka okraszona została mnóstwem przypisów i bogatą bibliografią, a jej język jest przystępny. Intrygująca tematyka sprawia, że Krwawy cień genocydu czyta się bardzo szybko, nie jest to wyłącznie lektura specjalistyczna. To książka po prostu wstrząsająca.