Historia na śmierć i życie
Wojciech Tochman

Odebranie komuś życia to ciężka zbrodnia, ale to również dramat, dla rodzin zarówno ofiary i sprawcy. W tym wypadku życie straciła młoda Jolanta, ale i jej oprawcy zmienili przez to swoje życie. 

To była swego czasu głośna sprawa, troje maturzystów zostało skazanych za okrucieństwo, którego się dopuścili. Dwóch młodych mężczyzn i ona, pierwsza w Polsce kobieta skazana na dożywocie. 

Pamiętam jakieś migawki z telewizyjnych wiadomości z sali sądowej, mogę przypomnieć sobie twarze, zwłaszcza jej twarz. 

Lidia Ostałowska była pierwszą reporterką, która zbliżyła się do skazanej, wielogodzinne rozmowy skrupulatnie dokumentowała, chciała napisać książkę, do wydania której finalnie nie doszło. Po śmierci Lidii autor postanowił doprowadzić sprawę do końca,  czego wynikiem jest ta książka. 

Nie oceniam bohaterów tej tragicznej historii a książkę, co chcę podkreślić. Książkę warto przeczytać, skłania do przemyśleń, nic nie jest przecież tylko czarne albo tylko białe.

Jako reportaż dla mnie bardzo ciekawy, znalazłam w nim wszystko, co powinien zawierać dobry reportaż.

Polecam.

Zbrodnia i kara

Nie przypominam sobie, żeby kiedykolwiek jakikolwiek reportaż wywołał we mnie tyle emocji, co "Historia na śmierć i życie", a przecież mam za sobą zdecydowaną większość prac Wojciecha Tochmana, spośród których zwłaszcza te o ludobójstwie zostają w człowieku na długo. Opowieść o zbrodni, która wstrząsnęła całym krajem i karze, która jest skazą na polskim wymiarze sprawiedliwości może otworzyć oczy tym, którzy woleliby nie widzieć - za wszelką cenę.

Czy Monika Osińska była winna? Co do tego nie ma wątpliwości - nie miał jej prokurator, sąd ani nawet sama oskarżona. Czy została osądzona za zbrodnię, której się dopuściła? Tutaj wątpliwości jest zdecydowanie więcej i z każdym kolejnym rozdziałem rzuca się w oczy niesprawiedliwość wynikająca tylko i wyłącznie z płci oskarżonej.

Wiem, że ten reportaż zbierze mnóstwo krytyki - zwłaszcza od osób, które lekturę zakończą na opisie z okładki. Zdążyłam być już świadkiem, jak pod postem promującym wywiad z autorem wylała się fala rozgoryczenia. Bo jak to tak?! Jak można bronić morderczynię skazaną na dożywocie? I ja sama czytając szczegółową relację z przebiegu wydarzeń zabójstwa Jolanty Brzozowskiej, czułam przede wszystkim niesmak dla tak bezsensownej zbrodni i bezmyślnie zadanej śmierci. Warto jednak pamiętać, że prawo powinno opierać się na kodeksie karnym, a nie presji opinii publicznej. Rodziny i bliscy ofiar mają prawo do własnych emocji, wściekłości, żalu, rozgoryczenia, natomiast sądy powinny kierować się faktami i uchwalonym prawem.

"Historia na śmierć i życie" jest reportażem ważnym i potrzebnym, bo uderzającym w niesprawiedliwą ocenę czynu tylko ze względu na płeć osoby oskarżonej. Ale tak naprawdę dyskryminacja kobiet wybrzmiewa w tej pozycji wielokrotnie, jak chociażby w opisie życia zawodowego Lidii Ostałowskiej, dziennikarki, która podjęła się rzetelnego opisania sprawy Moniki Osińskiej. Wojciech Tochman nie tylko skrupulatnie opisał sprawę morderstwa, ale również nakreślił tło społeczne, realia więziennej codzienności i działania wymiaru sprawiedliwości. "Historia na śmierć i życie" uświadomiła mi, jak łatwo jest potępić kogoś, opierając się głównie na spontanicznych emocjach i odczuciach (również moich własnych). Tym bardziej doceniam wkład - zarówno Lidii Ostałowskiej jak i Wojciecha Tochmana - w dążenie do prawdy.

Okrutna i bezmyślna zbrodnia. Wysoka kara jest bezsprzecznie uzasadniona. Ale czy dożywocie dla Moniki jest karą naprawdę sprawiedliwą? Bo o sprawiedliwość w tym wszystkim ostatecznie chodzi. Czym kierował się sędzia ferujący tak drastyczny wyrok dla 18-letniej dziewczyny - faktami, presją społeczną, emocjami czy stereotypami o tym, jaka ma być kobieta i czego się od niej oczekuje? To bardzo ważne pytania. W książce otrzymujemy na nie jednoznaczną odpowiedź. I tu mam wątpliwości, czy taka jest rola reportażu.