Lata rozłąki
Nina Willner

Książek odnoszących się do czasów II wojny światowej jest naprawdę całe mnóstwo. Ale już mniej chętnie pisze się o latach powojennych. My kojarzymy je z odbudową zniszczonego kraju, potem szarą erą PRL-u. Nina Willnerpokazała jak żyło się Niemcom po 1945r. Bo trzeba pamiętać, że za naszą zachodnią granicą byli nie tylko naziści, ale także „zwyczajni” ludzie, którzy również przeżyli piekło. Autorka w „Latach rozłąki” wspomina losy swojej rodziny – usiłuje na kartach papieru scalić to, co roztrzaskała ówczesna polityka.

Willner dzieli się historią własnej rodziny. Swoją opowieść zaczyna od nakreślenia sylwetek bohaterów, przede wszystkim dziadków (Omy i Opy), matki (Hanny) oraz jej najmłodszej siostry Hildy. Z wielką dbałością o wszelkie szczegóły pilnuje, by fakty ukazane zostały w odpowiednim porządku. Dlatego prezentuje też drzewo genealogiczne oraz tabelę, w której chronologicznie zapisała najważniejsze wydarzenia rodzinne na tle sytuacji w kraju. Dołącza słowniczek oraz pokaźną bibliografię. 

„Lata rozłąki” dobitnie podkreślają, jak duże znaczenie miała/ma wielka historia na życie jednostek. Jak jedna decyzja polityczna może zaważyć na losach zwykłego człowieka. Rodzina Niny Willner przekonała się o tym bardzo boleśnie.

Autorka sięga do najdawniejszych wspomnień, w których zawsze brakuje babci. Jako dziewczynka stopniowo poznawała powody, dla których Oma i pozostała rodzina zostali uwięzieni za żelazną kurtyną. Gdy Nina zbadała już szczegóły losów familii, pogłębiła wiedzę historyczną oraz sama – jako oficer wywiadu – zaznajomiła się ze światem polityki, uczyniła swoją misją spisanie dziejów rodziny na tle historii podzielonych Niemiec. 

„Lata rozłąki” charakteryzuje narracja pełna najdrobniejszych szczegółów, jakby Willner nie chciała niczego uronić z historii krewnych. W „scenach domowych” tej konkretnej rodziny odbija się jednak los wszystkich innych. Autorka rozpoczyna od przygnębiającego okresu odbudowy po wojnie. Ukazuje trud życia samotnych kobiet, które z nadzieją czekały na powrót mężów, braci, ojców czy synów. Wspomina o barbarzyństwie rosyjskiej okupacji i euforii związanej ze stacjonowaniem armii amerykańskiej. Najważniejszym wydarzeniem w powojennej historii Niemiec jest podział kraju na dwie strefy administracyjne. 

Wszyscy wiemy, że RFN i NRD dzielił nie tylko sławetny mur. To były dwa światy. I każdy chciał znaleźć się w tym lepszym, zachodnim. Ale za przekroczenie muru groziła śmierć. Mimo to śmiałków nie brakowało. Niektórym się udało, np. mamie Niny. Hanna od najmłodszych lat przejawiała postawę buntownika, nie godziła się na żadną formę zniewolenia. Podjęła kilka prób ucieczki. I choć zyskała wolność, utraciła najbliższych. Od momentu, w którym opisany został (ostateczny) wyjazd Hanny opowieść się rozwidla – równocześnie będziemy śledzić jak sobie radzi „uciekinierka” i ci, którzy już zawsze będą za nią tęsknić.

Przejmujące są szczególnie fragmenty dotyczące spotkań Hanny z rodziną – przez czterdzieści lat tylko raz spotkała się z najmłodszą siostrą, Heidi, tylko raz odwiedzili ją rodzice (nie dostali pozwolenia na wyjazd nawet na ślub córki), rozmowy telefoniczne były sporadyczne. Hanna wyszła za Eddiego, oficera USA, uznawanego w NRD za wroga. Nikomu nie trzeba tłumaczyć, że cenę za związek córki zapłacili przede wszystkim rodzice Hanny, pozostający na celowniku władzy. Zabroniono im nawet wysyłania listów, przepływ informacji został niemal zupełnie ograniczony. Jednak – jak wynika z opowieści Willner – nie należy tracić nadziei, rodzina autorki wierzyła w ponowne spotkanie z siostrą. Było to możliwe dopiero w roku 1990, po zburzeniu muru.

„Lata rozłąki” pokazują również walkę wewnętrzną obywateli, którym odebrano możliwość wyboru. Surowe nakazy, wszechobecne groźby, inwigilacja. Wielokrotnie trzeba było rezygnować z ideałów i godności, by zapewnić bezpieczeństwo bliskim. To także powieść o wielkiej sile ducha i mocy rodzinnej miłości, zdolnej do poświęceń, ale przede wszystkim trwałej, mimo wszystko.

Willner – obdarzona niezwykłym darem do odtwarzania emocji – z talentem gawędziarza, ciekawością historyka, kobiecą wrażliwością, miłością dla drugiego człowieka i szacunkiem do najwyższych wartości (czyli przede wszystkim wolności) snuje opowieść o niezwykłej rodzinie, na której swoje piętno odcisnęła polityka. „Lata rozłąki” to sentymentalna podróż w rodową przeszłość, lecz także swoista lekcja historii oraz hołd dla bojowników o wolność.