Opowiadania wybrane. Tom I
Antoni Czechow

Tragikomiczne "Opowiadania wybrane" Czechowa

"Wypróbowałem wszystko prócz powieści, wierszy i donosów" - skomentował w żartobliwych słowach swoją twórczość Antoni Czechow. I rzeczywiście jego utwory są bardzo różnorodne.

Antoni Czechow jest twórcą nie tylko dramatów (o których pisałam jakiś czas temu), lecz także opowiadań. Jego prozatorskie utwory poznałam na studiach i mgliście pamiętałam trzy - "Śmierć urzędnika", "Końskie nazwisko" oraz "Człowieka w futerale". A przecież Czechow napisał ich znacznie więcej, postanowiłam więc się z nimi zapoznać i wybrałam do tego celu zbiór "Opowiadania wybrane".

Antologia podzielona została na 2 tomy, w których każdy może znaleźć interesujące tytuły. Wydanie pochodzi z 1979 roku i ukazało się dzięki Wydawnictwu Literackiemu Kraków. Choć antologia ta nie jest idealna (brakuje w niej m.in. "Człowieka w futerale"), to zawiera w sobie wiele innych znanych utworów.

Tom pierwszy zbioru zawiera 39 opowiadań, w tym m.in. "Śmierć urzędnika", "Końskie nazwisko", Kameleon", "Spać się chce". W tomie tym znalazły się najbardziej znane opowiadania Czechowa. Ich tłumaczeniem zajęli się: Jerzy Wyszomirski, Aleksander Wat, Janina i Jan Brzechwowie, Maria Dąbrowska, Zofia Kaczorowska, Natalia Gałczyńska, Jerzy Pomianowski, Janina Brzechwa, Maria Mongirdowa oraz Wacława Komarnicka.

"Śmierć urzędnika" opisuje historię Iwana Dmitrycza Czerwiakowa, który nieopatrznie kichnął w teatrze. Pech chciał, że przed nim siedział Bryzżałow, dyrektor departamentu komunikacji. Czerwiakow się bardzo zawstydził i próbował na różne sposoby przeprosić za ten nietakt. Jednak coraz bardziej irytował Bryzżałowa. Niestety ta historia nie zakończyła się happy endem. Utwór ten pokazuje, że XIX-wieczni drobni urzędnicy nie mieli własnej osobowości, drżeli na samą myśl że mogliby w czymś zawinić swoim przełożonym. Jest to smutne i zabawne zarazem.

"Końskie nazwisko" opisuje historię Aleksieja Bułdiejewa, generała-majora w stanie spoczynku, który cierpi z powodu bólu zęba. Niestety żadne domowe środki nie pomagają - wódka i koniak, przyparka z tytoniu, opium, terpentyna, nafta, jodyna, spirytus, ani chinina od lekarza. Niezbędne jest wyrwanie chorego zęba. Iwan Iwsieicz, ekonom Bułdiejewa radzi mu, by zamówił ząb u akcyźnika Jakowa Wasylicza. Jak ten człowiek zamawiał zęby - ho ho! Nic - tylko się odwróci do okna, poszepcze coś, popluje - i jak ręką odjął. Taką już ma moc od przyrodzenia. Był tylko jeden szkopuł, ekonom nie mógł przypomnieć sobie nazwiska znachora. Wiedział, jedynie, że ma końskie nazwisko. Propozycji nazwiska nie było końca, a finał tej zabawnej opowieści był jak zwykle zaskakujący.

"Kameleon" opisuje historię złotnika Chriukina, który zostaje ugryziony przez psa w palec. Na miejscu pojawił się rewirowy Oczumiełow, który zaczął prowadzić dochodzenie, czyj o pies. Raz jest bezpański, raz generała Żygałowa. Zależnie od właściciela psa, winą jest obarczany Chriukin (który sam się skaleczył) lub pies (którego trzeba oddać do hycla). Czechow w swoim ironicznym stylu pokazuje, jak sytuacja zmienia się w zależności od układu sił. Warto wspomnieć, że nazwisko Oczumiełow oznacza głupiec i stał się symbolem karierowiczostwa. Nie trzeba chyba już nic więcej dodawać.

"Spać się chce" to historia War'ki, biednej dziewczyny, która przez cały dzień pracuje jako służącą, a w nocy zamiast spać, musi czuwać nad dzieckiem swojej pani. Nie ma czasu na sen, co więcej, byłaby za to srogo ukarana. Ile może wytrzymać człowiek w takich niegodziwych warunkach i do czego może to doprowadzić? Odpowiedź na to pytanie jest przerażająca. Czechow jak zwykle pokazuje swoje ironiczne oblicze.

Opowiadania są niezwykle różnorodne - tragikomiczne (np. "Śmierć urzędnika"), satyry polityczne ("Kameleon", "Kapral Priszybiejew"), opisujące zlekceważoną miłość kobiecą (np. "Czarownica", "Aptekarzowa") oraz tragiczne (np. "Wańka", "Tęsknota"), Większość opowiadań zawiera w sobie dużą dozę ironii i jest oparta na komizmie postaci.

Wprawdzie opisywane przed autora sytuacje są przejaskrawione, ale jakże prawdopodobne. Czechow opisał w swoich utworach problemy, z jakimi musiało zmagać się społeczeństwo w Rosji carskiej. Był to kraj, w którym człowiek się nie liczył, a biurokratyczna machina nie działała sprawnie. Jak wspomina Natalia Modzelewska w posłowiu, czytając te opowiadania dowiadujemy się także wiele o sobie. Pisarz wyczula nas na egotyzm, nieszczerość, zły gust naokoło i w nas samych, wyostrza nasze widzenie świata. Nawołuje nas do tego, by nie tracić twarzy, nie uczestniczyć w zakłamaniu, nie wyrzekać się własnych kryteriów wolności i prawdy.

Moim zdaniem tom pierwszy jest lepszy od drugiego. Niemniej jednak warto poznać obie części. Dzięki temu można odkryć ciekawe utwory, których do tej pory się nie znało. Na pewno nie będzie to moje ostatnie spotkanie z Czechowem, którego opowiadania polecam każdemu bez wyjątku.

Informacje dodatkowe o Opowiadania wybrane. Tom I:

Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Data wydania: 1979 (data przybliżona)
Kategoria: Literatura piękna
ISBN: 83-08-00016-9
Liczba stron: 443
Dodał/a opinię: Noelka