Unorthodox. Jak porzuciłam świat ortodoksyjnych Żydów
Deborah Feldman

„Kto nie ma korzeni, nie ma i spuścizny. Wartość człowieka jest definiowana wartością jego przodków. Każdy pracuje na dobre imię swoich dzieci” [1]

„Unorthodox” to autobiograficzna opowieść o dzieciństwie i dorastaniu w chasydzkiej społeczności. Dewojre była wychowywana przez dziadków, matka odeszła od rodziny, a ojciec był niepełnosprawny umysłowo. Przez to była swego rodzaju wyrzutkiem, odmieńcem i nigdy nie potrafiła odnaleźć się w ultraortodoksyjnej wspólnocie.

Życie chasydów toczy się w rytm świąt religijnych i polega na praktykowaniu tradycji. Wszelkie kwestie reguluje zbiór zakazów i nakazów, a gdy coś wymyka się prawu religijnemu, należy zwrócić się do rabina, który powie jak należy się zachować. Drobiazgowo zachowywane są dawne zwyczaje, a życie poza społecznością uważane jest za niebezpieczne i grzeszne. Opresyjny system wychowawczy nie służy rozwojowi autorki, która w tajemnicy wypożycza książki z biblioteki i czyta je w największym sekrecie przed dziadkami.

Kolejne rozdziały opowiadają o dorastaniu i edukacji w zamkniętej wspólnocie, o zdobywaniu kolejnych doświadczeń, nauce samodzielnego myślenia. Pierwsze wyjście do kina okazuje się zakazaną wyprawą, a lektura „Dumy i uprzedzenia” wywiera niezapomniane wrażenia. Zwykłe doświadczenia życia codziennego nastolatków są złamaniem tabu i zakazów. Nikt nie rozmawia z dziewczętami o tym, co dzieje się z nimi w wieku dojrzewania, nawet menstruacja jest czymś wstydliwym, o czym nie należy mówić. W wieku siedemnastu lat Dewojre wychodzi za mąż. Swojego narzeczonego spotyka tylko kilkukrotnie przed ślubem, małżeństwo jest aranżowane, a za wybór męża odpowiada swatka i rodzina dziewczyny. Uroczystość poprzedzają zakupy, bogata wyprawka dla przyszłej panny młodej oraz nauki przedmałżeńskie, które jednak nie mają na celu edukacji seksualnej i nadal pozostawiają Dewojre w niewiedzy.

Feldman opisuje swoje doświadczenia małżeńskie – szereg upokorzeń, jakie spotykają ją od krewnych męża, pierwsze nieudane doświadczenia seksualne, które są omawiane na forum rodzinnym, konieczność ogolenia głowy i wstyd związany z zasadami nidda, czyli bycia nieczystą przez kobietę w trakcie i bezpośrednio po menstruacji. To również rozpaczliwy obraz starań o zachowanie własnej tożsamości i autonomii, walki o możliwość wyrażania swojego zdania i kształtowania poglądów.

„Unorthodox” to także próba zdefiniowania społeczności, której zamknięcie z jednej strony daje złudne poczucie bezpieczeństwa, a z drugiej pozostawia jej członków samym sobie, wtedy gdy spotykają ich traumatyczne wydarzenia i krzywdy. Niechętni światu zewnętrznemu chasydzi  dokonują samosądów i przestrzegają zmowy milczenia. Kara spotyka najczęściej ofiary, molestowani chłopcy są wydalani ze szkół, bowiem to oni stają się źródłem zgorszenia. Jak zauważa Feldman z oburzeniem, „Tora nie mówi nic o tym, jak postępować z mężczyznami, którzy chcą uprawiać seks z dziećmi” [2].

Obraz społeczności chasydzkiej przedstawiony w „Unorthodox” porusza i wywołuje szereg przemyśleń. Feldman szczegółowo i bez wstydu opowiada o swoich przeżyciach i doświadczeniach. Jednocześnie przybliża i tłumaczy żydowską tradycję i przebieg świąt religijnych. To niełatwa i szokująca lektura, czasem wymagająca skupienia. Pokazuje zupełnie inny świat, obwarowany licznymi zakazami, do którego mają wstęp jedynie jego członkowie.

[Recenzja opublikowana na innych portalach czytelniczych]

[1] Deborah Feldman, „Unorthodox. Jak porzuciłam świat ortodoksyjnych Żydów”, przeł. Kamila Sławiński, Wydawnictwo Poradnia K, 2020, str. 141.

[2] Tamże, str. 293.

Informacje dodatkowe o Unorthodox. Jak porzuciłam świat ortodoksyjnych Żydów:

Wydawnictwo: Poradnia K
Data wydania: 2017-05-10
Kategoria: Literatura faktu, reportaż
ISBN: 978-83-63960-84-1
Liczba stron: 374
Dodał/a opinię: NataliaM