Recenzja książki: Urbi et Gorbi

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Nie trzeba interesować się historią, by wiedzieć, że rok 1989 był rokiem przełomowym w zakresie przemian, jakie zaszły w państwach bloku wschodniego. Do obalenia komunizmu przyczyniło się mnóstwo osób żyjących w poszczególnych krajach, jednak oddana do rąk czytelnika publikacja skupia się zwłaszcza na tych, których udział zaznaczył się w sposób wyjątkowy. Książka Urbi et Gorbi pokazuje, jak chrześcijanie wpłynęli na obalenie reżimu komunistycznego w Europie Wschodniej.

Doniesienia Joachima Jauera w całości oparte są na faktach historycznych. Jako korespondent specjalny w Europie Środkowej i Wschodniej, brał on bezpośredni udział w wydarzeniach tamtych czasów. Jego informacje, pochodzące „z pierwszej ręki”, w pełni zasługują na miano prawdziwych i w najmniejszym nawet stopniu nie zakłamanych. Spod pióra autora wyłoniły się wspomnienia przybliżające atmosferę sprzed lat, kiedy to NSZZ „Solidarność” powstały dla obrony praw pracowniczych, stał się jednym z głównych ośrodków masowego ruchu oporu przeciw rządom Polski Ludowej; gdy betonowy mur wraz z całym systemem umocnień (okopy, zapory drutowe, miny) przez kilkadziesiąt lat skutecznie oddzielał Niemcy Wschodnie od Zachodnich; wreszcie kiedy po latach nastąpił długo wyczekiwany moment zakończenia „zimnej wojny”.

W książce szeroko została omówiona rola przywódców oraz grup i organizacji w poszczególnych państwach. Czytelnik śledzi losy tych, którzy - początkowo postawieni przed faktami dokonanymi - z czasem zaczęli stawiać opór, dzięki któremu droga do wolności stawała się coraz bardziej wyraźna i realna do przebycia. Zaznaczony jest również wkład Kościoła ewangelickiego w utworzenie swobodnej przestrzeni dla krytyków reżimu. Autor zaznacza, że ludzie żyjący pod skrzydłami komunizmu nigdy tak do końca nie stracili nadziei na odmianę warunków, w jakich przyszło im żyć. Swoją odwagą przyczynili się oni do zaistnienia lepszych warunków bytu dla siebie i narodów.

Tytułowe słowa, będące parafrazą słów uroczystego błogosławieństwa papieskiego (Urbi et Orbi – Miastu i światu), wskazują na decydującą rolę, jaką w procesie przemian odegrali dwaj wielcy przywódcy: zwierzchnik Kościoła Jan Paweł II, nieustannie podkreślający potrzebę zaistnienia wolnej Polski w sprawiedliwej Europie oraz sekretarz generalny KPZR, Michaił Gorbaczow, dający nieskrępowaną rękę bojownikom o wolność. Pomiędzy nimi jest miejsce dla wszystkich tych, których wielkie były zasługi dla przemian w Europie Środkowej i Wschodniej.

Książka Urbi et Gorbi jest doskonałym podręcznikiem historii komunizmu. Zaopatrzona w przypisy, kalendarium, indeks nazwisk oraz bibliografię polsko- i obcojęzyczną, stanowi bogate źródło wiedzy na temat wydarzeń tamtych czasów. Opisane w niej fakty są wspomnieniami dla naocznych świadków. Ci natomiast, których dorastanie przypadło na lata po upadku komunizmu i żelaznej kurtyny, odnajdą w lekturze obraz dawnej rzeczywistości (w niektórych momentach aż trudnej do uwierzenia). Jest to więc książka dla wszystkich. Po prostu.