Czy na rynku książki panuje równouprawnienie? Badacze postanowili to sprawdzić

Czy dziś w literaturze można mówić o równouprawnieniu? Czyich książek wydaje się więcej: kobiet czy mężczyzn? Na te pytania odpowiedzieli badacze z Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej. 

fotografia ilustracyjna / Pexels

Pisarstwo to zawód, który towarzyszy nam od wieków. I choć dziś na półkach księgarń spotkać można zarówno kobiece, jak i męskie głosy – nie zawsze było to oczywiste. Przez kolejne tysiąclecia kobiety nie mogły podejmować się tego zajęcia, przez co często musiały ukrywać się pod męskimi pseudonimami. Jak wygląda to dziś? Takiej analizy podjęli się badacze z wrocławskich uczelni. 

Równość w wydawaniu książek?

O badaniach zrealizowanych przez prof. Adama Pawłowskiego i dr inż. Tomasza Walkowiaka jako jeden z pierwszych doniósł tworzony przez Fundację PAP serwis naukawpolsce.pl. Badanie przeprowadzone przez Instytut Nauk o Informacji i Mediach Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Wydziału Informatyki i Telekomunikacji Politechniki Wrocławskiej dotyczyło pisarstwa, rozkładu płci autorów polskich i niemieckich książek w latach 1800-2021, a także słów kluczowych pojawiających się w tytułach.

wykres pochodzi z badania Great Bibliographies as a Source of Data for the Humanities – NLP in the Analysis of Gender of Book Authors in German Countries and in Poland (1801-2021) przeprowadzonego przez Adama Pawłowskiego i Tomasza Walkowiaka

Jak wynika z artykułu naukawpolsce.pl, prof. Pawłowski z Uniwersytetu Wrocławskiego stwierdzić miał, że autorstwo książek jest jedną z najlepszych i najstabilniejszych miar równouprawnienia w długiej perspektywie.

Zmiana, jaka nastąpiła pod tym względem w ostatnich stu latach, jest ogromna. Proporcje płci zarówno w Polsce, jaki w Niemczech wynoszą teraz około 43 proc. (kobiety) i 57 proc. (mężczyźni), podczas gdy na początku XIX w. książki pisane przez kobiety stanowiły zaledwie ok. 5 proc. całej produkcji wydawniczej

– podkreśla profesor.

Badacz zauważył także, że by wydawać książki, poza dobrymi chęciami, od zawsze potrzebne było również:

[...] wykształcenie, środki finansowe, odpowiedni poziom intelektualny i oczytanie. W działaniu takim zawiera się więc to wszystko, co należy do zmiennych wykształcenia, statusu ekonomicznego oraz społecznego, ale dla tradycyjnej ekonomii czy socjologii historycznej może być z obiektywnych przyczyn nieuchwytne [...]. Oprócz tego do wydania książki konieczna jest akceptacja społeczna osoby autora, uwzględniająca płeć i pochodzenie

A co znaleźć można w samym artykule przygotowanym przez badaczy? W analizie Pawłowski i Walkowiak wskazują na rok 1970 jako datę graniczną, kiedy to na rynku wydawniczym zaczyna pojawiać się coraz więcej publikacji tworzonych przez kobiety.

W krajach niemieckich data graniczna wskazujący na zmianę trendu przypada na rok 1970 […]. W Polsce silne przyspieszenie w rozwoju piśmiennictwa kobiecego występuje po 1990 roku

– czytamy w artykule.

O czym piszą kobiety, a o czym mężczyźni?

Z badań wynika, że kobiety i mężczyźni w swoich książkach często podejmują także zupełnie inne tematy. Przez ostatnie dwie dekady polskie autorki podejmowały w swoich publikacjach tematykę związaną ze szkołą, dziećmi czy sytuacją kobiet. W tym samym czasie tematyka podejmowana przez mężczyzn dotyczyła m.in. maszyn, oprogramowania komputerowego czy wojen. 

tabela pochodzi z badania Great Bibliographies as a Source of Data for the Humanities – NLP in the Analysis of Gender of Book Authors in German Countries and in Poland (1801-2021) przeprowadzonego przez Adama Pawłowskiego i Tomasza Walkowiaka

Na podstawie przeanalizowanych przez naukowców tytułów wyodrębniono także poszczególne gatunki, w których najczęściej piszą kobiety i mężczyźni. Z przeanalizowanych przez Pawłowskiego i Walkowiaka książek wynika, że twórczość kobiet dominuje w przypadku romansów, poradników kucharskich czy publikacji stworzonych dla dzieci.

Autorki często odpowiadają także za tworzenie biografii czy elementarzy. Znacznie częściej na półkach znajdziemy jednak książki stworzone przez mężczyzn, gdy poszukujemy rozpraw i mów, np. politycznych czy filozoficznych. Jak czytamy w materiale PAP opracowanym przez Karolinę Duszczyk, panowie są odpowiedzialni aż za 97% tego typu prac. 

[Analizy] pokazują, że podział książek o konkretnych tematach ze względu na płeć z biegiem czasu powoli maleje, ale jest nadal bardzo wysoki (ponad 40%)

- wskazują badacze w swojej pracy.