Recenzja książki: Cztery zaginione miasta. Tajemnicza historia epoki metropolii
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Zdarza się, że ludzka odpowiedzialność i wytrzymałość w zderzeniu z rzeczywistością przegrywa. Sytuację miast, które mimo szybkiego rozwoju, upadły, przedstawia treść książki Cztery zaginione miasta, odkrywając tajemnice miejskiego życia sprzed tysięcy lat.
Każdy z rozdziałów poświęcony został jednemu miastu: zamieszczone na początku plany sytuacyjne (wraz z typowymi dla danego miejsca i czasu grafikami) pozwalają zorientować się w odległościach oraz wzajemnym położeniu obiektów i punktów charakterystycznych miasta. Sięgając początków, Annalee Newitz zwraca uwagę na takie elementy, jak: układ urbanistyczny, architektura, codzienne życie mieszkańców, rola kobiet (rolnictwo, prace domowe) i mężczyzn (polowania, rzemiosło), relacje społeczne, rolnictwo, handel, narzędzia, życie publiczne, podejście do seksu, niewolnictwo, egzekucje, przemiany historyczne, konflikty, ceremonie pochówków oraz symbolika.
Podróż po zaginionych miastach Annalee Newitz rozpoczyna od zbudowanego z mułu i słomy, a założonego dziewięć tysięcy lat temu, neolitycznego Çatalhöyük w centralnej Turcji (w 2012 roku owo stanowisko archeologiczne neolitu wpisane zostało na listę światowego dziedzictwa UNESCO), po czym prowadzi do rzymskiego kurortu Pompeje na południu Włoch (zachowała się tylko jedna relacja naocznego świadka tej katastrofy) i średniowiecznego Angkoru w Kambodży, kończy zaś w Cahokii nad rzeką Missisipi. W zamieszczonej we wstępie analizie przyczyn porzucenia Jak ginie miasto umieszcza: nieprawidłowy układ urbanistyczny, niedociągnięcia architektoniczne, błędy budowlane, kryzysy polityczne, problemy z organizacją społeczną, nieodpowiednie zasoby siły roboczej oraz katastrofy naturalne. Rozważa zmiany zachodzące na etapie rozwoju miast, ale i decyzje związane z pozostaniem lub osiedleniem się w innym miejscu. Pokazuje powtarzające się cykle ekspansji i wyludniania, utrzymywanie miast w dobrym stanie, a także próby pokonywania przeszkód prowadzących do upadku miast (z pękającymi tamami oraz chaosem na królewskim dworze trudno sobie poradzić).
Obszerna treść publikacji Wydawnictwa W.A.B. oparta została o wyniki wieloletnich badań archeologów, antropologów, historyków, geologów, klimatologów, meteorologów oraz filologów. Są w lekturze historyczne fakty, ciekawostki, mity, wierzenia, rytuały. Są daty, wieki, nazwiska, tytuły, projekty, decyzje władz. Pojęcia łacińskie przetłumaczono na język polski i objaśniono. Pomocą służą przypisy bibliograficzne (z podziałem na rozdziały), alfabetyczny Indeks oraz ukierunkowane na przyszłość dociekania Uwaga! Eksperyment społeczny w toku.
Książka Cztery zaginione miasta jest wyzwaniem i zarazem przestrogą: jak ma wyglądać dalsze życie, by miasta i otaczające je środowisko naturalne przetrwały?
