Publicystyka kulturalna wczesnego pozytywizmu polskiego
Marta Barańska, Tomasz Sobieraj

Ocena: 0 (0 głosów)

Wczesny pozytywizm polski to okres przypadający — w przybliżeniu — na schyłek lat sześćdziesiątych i lata siedemdziesiąte XIX wieku. Polscy pozytywiści, działając w trudnych warunkach zniewolenia narodowego, zaoferowali społeczeństwu nowy, szeroko zakrojony program reform społeczno-kulturalnych. Ich głos wybrzmiewał na kartach publicystyki stanowiącej podówczas główny oręż intelektualnych batalii. Część zapomnianych lub nawet zupełnie nieznanych kart tej twórczości ukazuje niniejsza antologia. Pomimo upływu prawie półtora stulecia od momentu ich publikacji, głosy polskich pozytywistów zawierają niemało treści aktualnych: podnoszą zagadnienia etyki społecznej, praw jednostkowych, tolerancji, wolności przekonań, rozwoju cywilizacyjnego, moralnych funkcji nauki, zarysowują także wizję przyszłego społeczeństwa, które swój rozwój miałoby zawdzięczać pracy, odpowiedzialności, praktycyzmowi i solidarności wszystkich warstw społecznych.

Ambitnie zakrojony program społeczno-kulturalny pozytywistów polskich — choć kontestowany zarówno przez współczesnych oponentów, jak i następców — znacząco wpłynął na przemiany świadomości Polaków, stał się ważnym składnikiem rodzimej tradycji kulturowej nowoczesności, kontynuowanym także w XX stuleciu. Z wielu manifestów programowych oraz z publicystyki wczesnego pozytywizmu emanowała optymistyczna wiara w sens historii, w możliwość kształtowania losu jednostkowego i zbiorowego, w lepszą przyszłość polskiego społeczeństwa. Tematyka twórczości publicystycznej polskich pozytywistów miała wymiar kompleksowy, dotyczyła bowiem wszystkich najistotniejszych zagadnień ideowych i społecznych nurtujących ówczesne życie zbiorowości.

Do antologii włączono utwory z lat 1868-1874, w większości niepublikowane w antologiach.