Cytat

Fleur, wychyliwszy się z okna, słyszała stłumiony głos zegara bijącego w hallu dwunastą, słyszała cichutki plusk ryby, nagły szmer listków osikowych drżących w lekkich, ciągnących wzdłuż rzeki podmuchach, odległy turkot nocnego pociągu, a od czasu do czasu różne inne dźwięki, których niepodobna rozpoznać w ciemności – delikatne i tajemnicze odgłosy – świadectwa nie nazwanych wzruszeń  ludzi i zwierząt, ptaków lub maszyn, a może zmarłych Forsyte,ów, Dartiech czy Cardiganów, urządzających sobie nocne przechadzki po tym świecie, który kiedyś był miły ich wcielonym duchom. Fleur jednak nie zważała na te głosy, a dusza jej, daleka od chęci rozstania się z ciałem, na chyżych skrzydłach leciała od wagonu kolejowego do kwitnącego żywopłotu, rwąc się do Jona, uparcie lgnąc do jego zabronionego obrazu i dźwięku głosu, który dla niej miał być tabu. Marszczyła nosek, jak gdyby w woni nadrzecznej nocy próbując odnaleźć aromat owej chwili, gdy ręka Jona przesunęła się między kwiatami a jej policzkiem. Pilno jej snadź było opalić sobie skrzydła przy świeczce życia, bo długo w swym „fantastycznym” stroju wychylała się przez okno; o jej policzki ocierały się ćmy, ciągnące procesją do lampki na toaletce, nieświadome tego, że w domu Forsyte,a nie ma odsłoniętego płomienia. W końcu jednak i Fleur poczuła senność i zapomniawszy o dźwiękach cofnęła się szybko w głąb pokoju.

Iluż jednak udręczonych światem ludzi leżało bezsennie lub marzyło we śnie. Na ziemię opadła rosa, kwiaty się stuliły; bydło na łąkach nadrzecznych pasło się jeszcze, wyszukując językiem trawę, której nie mogło już dostrzec; owce na wzgórzach leżały cicho, jak głazy. Bażanty na wysokich drzewach lasów w Pangbourne, skowronki w gniazdkach z trawy nad kamieniołomem w Wansdon, jaskółki pod okapem domu w Robin Hill i wróble w Mayfair – spały w tę łagodną i bezwietrzną noc nie śniąc o niczym. Klaczka po Mayfly, niezbyt jeszcze przyzwyczajona do swej nowej siediby, dreptała i kręciła się w swej zagrodzie. Nieliczne istoty latające po nocy – nietoperze, ćmy i sowy – uwijały się żywo w parnej ciemności, lecz cała żyjąca za dnia Natura spoczywała w bezbarwnej i bezgłośnej ciszy nocnej. Jedynie ludzie – mężczyźni i kobiety – nie mogli opędzić się od natrętnej trwogi lub miłości i w chybotliwym blasku marzeń trawili na rozmyślaniach samotne godziny.

Ludziom pomóc niepodobna, Jonie, są beznadziejni. Gdy wyciągnąć ich z jednej biedy, wpadają zaraz w drugą. Przypatrz się tylko, jak wciąż walczą, borykają się i coś knują, mimo że ciągle takie ich mnóstwo umiera. Głupcy! – Wszyscy jesteśmy stworzeni na to, by cieszyć się życiem.

Chłopak rozrósł się i tkwił tutaj niemal bezustannie, niby jakieś nieruchome, sardonicznie uśmiechnięte oko, obserwujące przemijanie ludzi i rzeczy.

– Co rozumiesz pod słowem „Bóg”? – zapytał.

– Są dwa sprzeczne pojęcia Boga. Jest Niepoznawalny Pierwiastek Twórczy - ludzie w to wierzą. I jest suma altruizmu w człowieku - w to każe nam wierzyć natura.

Jak stary człowiek może żyć inaczej niż marząc o dobrze przeżytej przeszłości? Marzeniom tym brak ożywczego ciepła, oświetla je tylko blade słońce zimowe. Powłoka ciała wytrzymuje delikatne pulsowanie pamięci. Człowiek stary teraźniejszości winien nie dowierzać, lękać się przyszłości. Z głębokiego cienia niech patrzy, jak słońce dopełza mu do stóp. Jeśli to słońce dni letnich, niechże go unika i nie myli z słońcem babiego lata, z słońcem jesieni. Tak szczędząc siły będzie zmierzał ku końcowi łagodnie, z wolna, niepostrzeżenie, aż któregoś dnia o świcie, nim zerwie się wiatr ranny, zniecierpliwiona Natura chwyci go za gardło i wydusi zeń ostatnie tchnienie, a na kamieniu grobowym mu wykują: „Zmarły w sile wieku!”

Nagłe łkanie, wstrząsające nim całym, od głowy do stóp, wydarło się z piersi Soamesa. A potem znów wszystko ucichło w mroku, w którym domy zdawały się mu przyglądać; każdy z nich miał swego właściciela i właścicielkę, swoje tajne dzieje smutków lub radości.

Śmierć... skąd i jakimi drogami przychodzi? Nagły przewrót wszystkiego, co było przedtem; ślepe pchnięcie na ścieżkę nie wiadomo dokąd wiodącą. Zdmuchnięty płomień, ciemność! Brutalna, miażdżąca siła, która czyha na wszystkich, a wobec której zachować trzeba do końca odważny, jasny wzrok, choć znaczy się wobec niej tyle, co lichy robak!

... mała sztuczna sadzawka, spryskana deszczem jesiennych złocistych i szkarłatnych liści; choć bowiem ogrodnicy usiłowali zmieść je z powierzchni stawu, nie mogli dosięgnąć ich grabiami. Pozostałe części ogrodu co rano oczyszczali prawie doszczętnie ze wszystkich spadających liści, które potem zgrabiali w stosy. Ze stosów tych, płonących powolnym ogniem, unosił się ku niebo gryzący, o słodkawym zapachu dym, stanowiący - tak samo jak głos kukułki na wiosnę, jak balsamiczna woń kwiatu lipy w lecie - prawdziwy symbol jesieni. Systematyczność ogrodników nie mogła pogodzić się z pstrzącymi murawę złotymi, zielonymi i rdzawymi plamami. Wysypane żwirem ścieżki winny biec niczym nie splamione, gładkie, jak ulizane, wolne od wszelkich śladów otaczającej rzeczywistości, więc i od świadectw powolnego, pięknego rozkładu, siejącego strącone z drzew klejnoty pod nogi przechodnia, gdzie lśnią jak gwiazdy, co spadły, aby w nie zamykającym się nigdy kręgu odrodzeń wytrysnąć z ziemi nową, bujną wiosną. Tak więc każdy liść, co odrywając się od gałązki trzepocze przez chwilę pożegnania, a potem wirując opada z wolna, skazany jest na zagładę. Jedynie na powierzchni owej sadzawki liście gromadziły się i kołysały spokojnie, połyskując w słońcu pysznymi barwami i radując wzrok.  

Cienisty gąszcz paproci rósł na szczycie pagórka, pod dachem ze splecionych gałęzi dębu. Rozlegał się tam nie kończący się hymn weselny turkawek, a jesień szeleściła i szeptała coś do ucha kochankom, nie zwracającym uwagi na przemykające obok jelenie. Ów gąszcz paproci, darzący nieporównaną rozkoszą, złotymi chwilami szczęścia w obliczu zaślubin nieba i ziemi! Gąszcz paproci, dziedzina jeleni i dziwnych, podobnych do pni drzewnych faunów, tańczących w letnim zmroku dokoła srebrzystobiałej nimfy-brzozy.

– Co rozumiesz pod słowem „Bóg”? – zapytał.

– Są dwa sprzeczne pojęcia Boga. Jest Niepoznawalny Pierwiastek Twórczy - ludzie w to wierzą. I jest suma altruizmu w człowieku - w to każe nam wierzyć natura.

Jak stary człowiek może żyć inaczej niż marząc o dobrze przeżytej przeszłości? Marzeniom tym brak ożywczego ciepła, oświetla je tylko blade słońce zimowe. Powłoka ciała wytrzymuje delikatne pulsowanie pamięci. Człowiek stary teraźniejszości winien nie dowierzać, lękać się przyszłości. Z głębokiego cienia niech patrzy, jak słońce dopełza mu do stóp. Jeśli to słońce dni letnich, niechże go unika i nie myli z słońcem babiego lata, z słońcem jesieni. Tak szczędząc siły będzie zmierzał ku końcowi łagodnie, z wolna, niepostrzeżenie, aż któregoś dnia o świcie, nim zerwie się wiatr ranny, zniecierpliwiona Natura chwyci go za gardło i wydusi zeń ostatnie tchnienie, a na kamieniu grobowym mu wykują: „Zmarły w sile wieku!”