Cisza w Pogrance
Marcin Pilis

Książkę przeczytałam jednym tchem. Historia snuje się w trzech liniach czasowych. Wyraźnie czuje się tu nieuchronność tragicznego finału, każdy przecież wie, co działo się na Wołyniu. Jednakże z zapartym tchem czeka się na to, komu i jak uda się przeżyć, kto będzie strażnikiem pamięci tych okrutnych wydarzeń. 

Opowieść nie skupia się na opisach okrutnych zbrodni, choć te muszą się pojawić. Trzonem historii są pragnienia, marzenia i dążenia ludzi, ich przemyślenia oraz to, jak wojna i jej okrucieństwo wypacza proste życia na zupełnie inne, tragiczne tory. 

"Przez całe do­tych­cza­so­we życie nie przy­szła mu do głowy moż­li­wość de­cy­zji o za­bi­ciu wszyst­kich. Bez wy­jąt­ku. Że nic nie stoi na prze­szko­dzie, aby po­zbyć się tych, któ­rych się nie­na­wi­dzi. Pro­sto­ta roz­wią­za­nia była dla niego naj­zu­peł­niej od­kryw­cza. Wy­star­czy po pro­stu zgro­ma­dzić od­po­wied­nie siły i środ­ki, a na­stęp­nie to prze­pro­wa­dzić.

W la­tach trzy­dzie­stych, pod­czas ukry­tej walki, prób za­ma­chów, zwy­kłej agi­ta­cji i roz­nie­ca­nia pa­trio­ty­zmu wśród ukra­iń­skie­go ludu nic ta­kie­go nie po­ja­wi­ło się nawet na naj­od­le­glej­szym ho­ry­zon­cie. Aż oto Niem­cy za­de­mon­stro­wa­li, jak wpro­wa­dza się w życie de­kre­ty nie­ugię­tej woli. Petro po­dzi­wiał ich naj­pierw za, jak sam to okre­ślał, he­ro­izm za­mia­ru, a na­stęp­nie za jego nie­ubła­ga­ną kon­se­kwen­cję, czyli — he­ro­izm wy­ko­na­nia. Udział w wy­eli­mi­no­wa­niu Żydów był dla niego jak do­sko­na­le zdany eg­za­min doj­rza­ło­ści."

Z każdym hasłem "Slawa Ukrajini, gerojam slawa", czytelnik zastanawia się, jak piękna idea wolności i niezależności zostaje wypaczona, zatruta, a przede wszystkim shańbiona. Shańbiona, a następnie zasnuta zmową milczenia. Po części dostajemy odpowiedź w rozważaniach bohaterki:

"Dziś już znam prawdę: wystarczy niewielu zagorzałych, aby pokonać wielu obojętnych. Z tej drogi nie ma odwrotu."

Cisza w Pogrance, to cisza ludzi zastygłych w niedowierzaniu, że człowiek, brat, sąsiad może tak łatwo zamienić się we wroga, mordercę, kata. To cisza przed nieuchronnym losem, a także cisza porosłych trawą spalonych domostw i wieloletniego milczenia o sprawie Wołynia. Pięknie napisana powieść, dobitnie oddająca ciężką, wręcz przygniatającą atmosferę. Bardzo trudna ze względu na poruszany temat, zwłaszcza w kontekście ostatnich wydarzeń na Ukrainie. Autor rozbiera na części pierwsze nienawiść Ukraińców do Lachów, sięga jej korzeni i ukazuje proces postępu wpajanej ludziom nowej świadomości przejawiającej się w dzikiej agresji i zwierzęcej żądzy aż po emocjonalne wyparcie zła.
Mamy tu historię mieszanej polsko-ukraińskiej rodziny Wodzańkich, widzianą oczami trójki dzieci: Marysi, Leny i Bogdana. Obie dziewczyny zakochane w przystojnym Dmytro, banderowcu z sąsiedniej wsi zdają się nie widzieć nadciągającego niebezpieczeństwa. Młodszemu bratu imponują chłopcy z bronią, z dumą i przejęciem naśladuje więc ich zachowania i okrzyki: ‘Slava Ukraini’. On też nie wie co czai się w sercach ludzi, z którymi ochoczo wybiera się na polowanie na dzika. To jednak nie zabawa, o czym wkrótce przekonają się wszyscy mieszkańcy Pogranki, mimo niedowierzania, nadziei, ufności i wiary w rozsądek Ukraińców
Smutna książka, dosadna, wstrząsająca, mocna. Ale końcówka powala na kolana.

Bałam się czytać, a jednak nie mogłam jej odłożyć. Macie tak czasem?

Historia wstrząsająca. Wołyń, rok 1943, krwawe, okrutne napaści na polskie wsie. Ale przecież nie na naszą, prawda? My tu, w naszej Pogrance dobrze żyjemy z naszymi Ukraińskimi sąsiadami. To niemożliwe, by oni chcieli nam zrobić krzywdę. Takie właśnie niedowierzanie towarzyszy bohaterom książki. A jednak...

Poznajemy blisko pewną polsko ukraińską rodzinę. Trójka dzieci, siostry podkochujące się w ukraińskim chłopaku oraz ich młodszy brat, który wiele czasu spędza poza rodzinną wsią, bawiąc się z Ukraińcami. Rodzice, szanowany polski lekarz, dobry człowiek oraz jego żona, Ukrainka. Czy taka rodzina może przestać istnieć? Może. Tak jak i wiele innych.

Książka straszna, smutna i niestety opowiadająca prawdziwe wydarzenia. Warto ją przeczytać. 

Smutne losy jednej rodziny i wsi, z przerażającą historią Wołynia w tle. Okrucieństwo, cierpienie i krzywda. Zakończenie na długo zapada w pamięci i w sercu... Polecam !!!