Tylko Beatrycze

Powieść historyczna, zupełnie inna niż wszystkie, ale nie jeżeli chodzi o czas tejże powieści, a sposób jej ujęcia w formę. "Tylko Beatrycze" Teodora Parnickiego to książka tak nietypowa, że jak słusznie zauważono w posłowiu, zamiast zachęcić do jej czytania, może wręcz zniechęcić, a jednocześnie skupia wokół siebie grupę, która pragnie rozszyfrować ten tekst, rozłożyć na czynniki pierwsze, dostrzegając jego genialność, której zdecydowanie nie brakuje.

Nie jest to prosta lektura, wymaga skupienia i czujności, a wszystko za sprawą wyżej wspomnianej formy. Większość tekstu to dialog z którego zakamarków wyłaniają się wydarzenia końca XIII i początku XIV wieku i to bynajmniej nie zawsze wprost, a właśnie lawirując wokół danego zagadnienia, gdzie jakby na zachętę wpada kilka słów kluczy. Nie uświadczycie tu narratora, który co nieco rozjaśnił by mrok. 

We wszystkie te zdarzenia w pewien sposób uwikłany jest Stanisław. Oskarżenie go o spalenie mnichów cysterskich podczas buntu chłopskiego, w którym dopatrujemy się także prywatnych dążeń bohatera do wymierzenia sprawiedliwości, stawia Stanisława przed sądem papieskim. Przesłuchanie to wyłania kolejne wydarzenie z dziejów historii, w którym zamordowano króla Przemysława II, a w okolicznościach tego zdarzenia Stanisław poznaje Ryksę, późniejszą królową Polski i Czech, swoją Beatrycze.

Powieść w wielu miejscach koreluje z Dante Alighieri i jego Boską komedią a dokładnie Czyśćcem, co przejawia się już w tytule książki, ale i później pełni myślę znaczącą jej część. Myślę, że "Tylko Beatrycze" to dzieło Parnickiego, któremu można przyglądać się na wielu płaszczyznach: teologicznej, kulturalnej, historycznej, politycznej i pewnie jeszcze wielu innych. To książka dla takiego czytelnika - badacza, który nie będzie się bał zatrzymać, sprawdzić nieznane mu kwestie, przeczytać Czyściec Dantego, o ile jeszcze go nie zna. Ma w sobie coś co może fascynować i jest na pewno zupełnie innym doznaniem w świecie powieści historycznych.

Moim zdaniem zdecydowanie warta trudu i cieszę się, że Wydawnictwo postanowiło wznowić jej wydanie, podejmując jednocześnie próbę wyrwania jej od zapomnienia.