14 kwietnia 2025 zmarł Mario Vargas Llosa, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury z 2010 roku.
Mario Vargas Llosa był peruwiańskim pisarzem, eseistą, dziennikarzem i myślicielem politycznym, którego twórczość wywarła ogromny wpływ na literaturę hiszpańskojęzyczną oraz debatę publiczną na całym świecie. Urodzony w 1936 roku w Arequipie, w rodzinie o złożonych relacjach, już od młodości zetknął się z różnorodnymi kulturami Ameryki Łacińskiej. Dzieciństwo spędził w Boliwii, a później wrócił do Peru, gdzie rozpoczął edukację, która szybko zaowocowała jego pierwszymi próbami literackimi.
Debiutował powieścią Miasto i psy, opartą na własnych doświadczeniach z życia w wojskowej akademii. Książka ta wzbudziła kontrowersje w Peru, ale jednocześnie przyniosła mu międzynarodowe uznanie. Kolejne dzieła, takie jak Zielony dom i Rozmowa w Katedrze, potwierdziły jego miejsce w czołówce tzw. Boomu Latynoamerykańskiego — pokolenia pisarzy, którzy zrewolucjonizowali sposób opowiadania historii na kontynencie.
Jego styl łączył realizm z formalnymi eksperymentami, a tematyka często oscylowała wokół władzy, opresji, wolności jednostki i społecznych niesprawiedliwości. Wśród jego najważniejszych powieści znalazły się m.in. Wojna końca świata, Ciotka Julia i skryba, Święto kozła. Wielokrotnie podejmował wątki historyczne i polityczne, badając nie tylko peruwiańską rzeczywistość, lecz także dzieje Brazylii, Dominikany czy Francji.
Oprócz twórczości literackiej, odgrywał ważną rolę jako komentator życia publicznego. Początkowo sympatyzował z rewolucją kubańską, ale z czasem przeszedł na pozycje liberalne, odcinając się od autorytaryzmu niezależnie od jego barw politycznych. W 1990 roku kandydował na prezydenta Peru, opowiadając się za wolnym rynkiem i reformami demokratycznymi. Choć przegrał wybory, nadal aktywnie uczestniczył w debacie publicznej i wspierał ruchy demokratyczne w Ameryce Łacińskiej i Europie.
Jego dorobek został uhonorowany wieloma nagrodami, w tym prestiżową Nagrodą Cervantesa, Nagrodą Księcia Asturii oraz Noblem w dziedzinie literatury, który otrzymał w 2010 roku. Kapituła podkreśliła jego mistrzowskie opisy struktur władzy i niezłomność jednostki w obliczu represji.
Życie prywatne pisarza również przyciągało uwagę. Był dwukrotnie żonaty, miał troje dzieci, a w późniejszych latach związany był z hiszpańską celebrytką Isabel Preysler. Interesował się muzyką klasyczną, zwłaszcza twórczością Gustava Mahlera, oraz piłką nożną — był wielkim fanem peruwiańskiego klubu Universitario de Deportes.
Jego powieści tłumaczono na wiele języków, a niektóre z nich zostały zekranizowane lub przeniesione na sceny teatralne. Przez dziesięciolecia pozostawał jednym z najgłośniejszych głosów literackich Ameryki Łacińskiej i ambasadorem kultury regionu na świecie. W 2021 roku został członkiem Akademii Francuskiej, a w 2025 roku zmarł w Limie, w wieku 89 lat, pozostawiając po sobie bogate dziedzictwo literackie i intelektualne.
