Cierpienia przyrody

„Cierpienia przyrody” Andrzeja Trepki to pozycja, która, choć wydana niemal czterdzieści lat temu, nie straciła na aktualności, a wręcz nabrała jeszcze mocniejszego wydźwięku. Pierwszy raz ją czytałam jako dziecko i zrobiła na mnie wstrząsające wrażenie. Autor, z właściwą sobie wrażliwością i dociekliwością, podejmuje temat niezwykle trudny i bolesny: dzieje gatunków zwierząt, które bezpowrotnie wyginęły lub balansują na krawędzi unicestwienia. Nie jest to jednak zwykła wyliczanka faktów zoologicznych, lecz przejmująca opowieść, w której splata się historia przyrody z historią ludzkiej bezmyślności.

    Trepka przypomina nam, że wymieranie gatunków jest zjawiskiem naturalnym, podobnie jak śmierć każdego organizmu. Jednak w epoce nowoczesnej to człowiek przyspieszył ten proces do tempa chorobliwego, nieporównywalnego z naturalnym rytmem przemian ewolucyjnych. Rabunkowa gospodarka, polowania dla zysku lub kaprysu, a także niszczenie siedlisk sprawiły, że kolejne zwierzęta, niegdyś powszechne  dziś istnieją już tylko w zapisach kronik, w ilustracjach i w muzealnych gablotach.

    Książka ma charakter zarówno popularnonaukowy, jak i moralistyczny. Spis treści od „Mocarza polskich puszcz" (tur) , przez „Tragiczną syrenę” (krowa morska) i „Zginął jak dodo…”(dodo dront), po „Okrutną modę” (kwezal herbowy, kolibry) – układa się w swoisty katalog strat, jakie ludzkość zadała światu natury. Każdy rozdział to portret zwierzęcia (wilk workowaty, wilk falklandzki, tulak itp.), ale zarazem epitafium – świadectwo tego, jak niewiele potrzeba, by unicestwić całe populacje.

Warto podkreślić, że autor nie ogranicza się do rozpamiętywania przeszłości. Jego intencją jest skłonienie czytelnika do refleksji nad kondycją człowieka i jego miejscem na Ziemi. Zestawienie dawnych tragedii z sytuacją współczesną, gdy kolejne gatunki znikają na naszych oczach  brzmi jak ostrzeżenie i wezwanie do działania.

    „Cierpienia przyrody” to lektura smutna, momentami przygnębiająca, ale niezwykle potrzebna. Pokazuje bowiem, że każda strata w świecie fauny jest nie tylko stratą przyrodniczą, lecz również moralną porażką człowieka. Mimo że od pierwszego wydania minęły dekady, przekaz książki wciąż jest dramatycznie aktualny – bo wciąż to od nas zależy, czy zatrzymamy marsz ku pustce.