Historia mężczyzny, który ocalił milion książek

Trzydzieści pięć lat temu  młody student Aaron Lansky postanowił ocalić książki w jidisz.

– Nikogo one nie interesują, nikt nie czyta w jidisz – zapewniali go ludzie.

Pewnie wiele było w tym racji. Ten nieco zapomniany już język europejskich Żydów, powstały tysiąc lat temu, łączy elementy języków germańskich i słowiańskich. Był popularny na ziemiach polskich, w odróżnieniu od hebrajskiego – oficjalnego języka Izraela.

Kiedy po II wojnie światowej i w wyniku Holokaustu w Europie wymordowano miliony użytkowników jidysz, ich książki stały się dla amerykańskich Żydów nieużyteczne – zbyt hermetyczne.

W 1984 roku eksperci zachęceni przez Lansky'ego uznali, że na świecie jest około 70 000 książek w jidysz. Wkrótce jednak okazało się, że centrum stworzone przez młodego badacza szybko zgromadziło... milion książek.

- Niektórzy (właściciele) z miłością przekazywali nam własne książki, inne uratowaliśmy w ostatniej chwili z miejsc rozbiórki i wysypisk śmieci. Znajdujemy książki w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Meksyku, Kubie, Wenezueli, Chile, Urugwaju, Argentynie, Anglii, Francji, Południowej Afryce, Australii i innych krajach na całym świecie. I każdego roku gromadzimy tysiące dodatkowych woluminów. Nigdy nie wyobrażaliśmy sobie Yiddish Book Center jako magazynu starych książek. Raczej naszym celem od samego początku było oddanie starych tomów w ręce nowych czytelników

- mówi Lansky

Centrum stworzyło 600 bibliotek, które zaopatrzyło w książki w jidysz w dwudziestu sześciu krajach. W 1997 r. stworzyło Cyfrową Bibliotekę Jidysz Stevena Spielberga, w której można bezpłatnie uzyskać dostęp do kompletnych dzieł cyfrowych. Biblioteka cyfrowa zawiera obecnie 12 000 tytułów.

W 2014 r. Centrum Książki Jidysz, podczas uroczystości w Białym Domu,  otrzymało Narodowy Medal dla Muzeów i Bibliotek. Wciąż się rozwija i zachęca do współpracy, oferując weekendowe i dłuższe kursy nauki języka, kultury żydowskiej i związanych z nią tradycji i historii. Prowadzi także Great Jewish Books Book Club, w którym początkujący mogą przeczytać najlepsze powieści w jidysz, przetłumaczone na angielski.

Z miłości do starych książek powstała wielka i silna organizacja, która pozwoliła na stworzenie mostu pomiędzy zapomnianym, dawnym światem, a współczesnością, tą nowoczesną i zdigitalizowaną. Wkrótce w wydawnictwie Smak Słowa zostanie wydana książka o pasji Aarona Lansky'ego, zatytułowana Przechytrzyć historię. Książkę można zamówić w przedsprzedaży w Ravelo.pl, gdy dostępna będzie w pozostałych księgarniach internetowych, porównanie cen znajdziecie w poniższej tabeli: