Drzewo oliwne. Fragment książki „Wielki Post i Wielkanoc. Przewodnik"

Czy może być lepszy czas na refleksję, zadanie samemu sobie najważniejszych pytań – tych dotyczących i wiary, i codziennego życia, i tego, czy rzeczywiście robimy to, czego chciałby Bóg, niż Wielki Post? Warto przeżyć go bardziej świadomie, by i przez kolejne miesiące być bliżej Boga. Pomaga w tym publikacja Wydawnictwa Promic Wielki Post i Wielkanoc. Przewodnik, która wiedzie czytelników od Środy Popielcowej do Zesłania Ducha Świętego, wyjaśniając najważniejsze pojęcia, sprawy i wątpliwości osób wierzących. Zaintrygowała Was ta książka? Prezentujemy jej premierowy fragment: 

Jakie jest pierwotne znaczenie drzewa oliwnego?

Po raz pierwszy drzewo oliwne jest wspomniane w Biblii w opowieści o potopie. Kiedy wypuszczona przez Noego gołębica wróciła z listkiem drzewa oliwnego w dziobie, był to znak, że woda na ziemi opadła (zob. Rdz 8, 11). To zarazem znak pojednania i zapowiedź stworzenia nowego świata. Według Ojców Kościoła, którzy odczytywali Stary Testament, stosując metodę alegorii, potop symbolizuje chrzest: to przejście przez śmierć do nowego życia.

Przymierze Boga z Noem jest odnowieniem pierwszego przymierza Boga z Adamem. Jezus zaś niesie światu nowe przymierze, którego owocem będzie życie nowe i ostateczne na wieczność.

Poświęcenie palm to obrzęd, który otwiera liturgię Niedzieli Męki Pańskiej (zwanej również Niedzielą Palmową), a więc niedzieli poprzedzającej Niedzielę Wielkanocną. Poświęcenie palm (w zależności od lokalnej tradycji) i procesja wejścia do kościoła przypominają nam wjazd Jezusa do Jerozolimy, opisany w Ewangeliach (zob. Mt 21, 1-11; Mk 11, 1-10; Łk 19, 29-44; J 12, 12-15). Obrzęd jednoczy chwałę (Hosanna) i cierpienie (opis męki Pańskiej) – czyli dwa zasadnicze aspekty tajemnicy Paschy.

Poświęcenie palm i procesja Niedzieli Palmowej mają bardzo długą tradycję, odnotowaną po raz pierwszy już w IV wieku w Jerozolimie. Tradycja ta bardzo szybko rozpowszechniła się w Kościołach syryjskim i egipskim. Dopiero dużo później stała się powszechna na Zachodzie, najpierw w Galii w VII–VIII wieku, a następnie w Rzymie, począwszy od XI wieku.

Czy palma, która nie została poświęcona, ma taką samą wartość? Palmy wielkanocne nie są talizmanem ani nie są jedynie poświęconym przedmiotem, ale znakiem radosnego współuczestnictwa w procesji będącej wyrazem wiary Kościoła w Chrystusa Mesjasza i Zbawiciela. Ten aspekt pojawia się we wszystkich modlitwach odmawianych podczas obrzędu, które skłaniają nas do tego, by nie skupiać uwagi na poświęconej gałązce jako takiej, bowiem to raczej wiara tego, kto ją niesie, przyczynia się do błogosławieństwa. Paradoksalnie, wierny, który nie mógłby uczestniczyć w liturgii, ale uciąłby gałązkę w ogrodzie jako znak widzialny swojej wiary w Chrystusa, znalazłby się w posiadaniu przedmiotu „bardziej świętego” niż ten, kto trzymając w domu poświęconą gałązkę uważałby ją za przedmiot magiczny, traktowany w oderwaniu od choćby zalążka wiary w Tego, do Kogo ten znak się odnosi.

Dlaczego Boże Narodzenie jest świętem stałym, a Wielkanoc ruchomym?

Boże Narodzenie zastępuje i „chrystianizuje” wcześniejsze rzymskie święto Narodzin Niezwyciężonego Słońca (łac. Natalis Solis Invicti), któremu cesarz Aurelian 25 grudnia 274 roku zadedykował świątynię. Ten kult sprowadzono do Rzymu ze wschodu i poświęcono mu dzień uważany wówczas za dzień zimowego przesilenia, od którego Słońce w swoim corocznym cyklu znów zaczynało grzać coraz mocniej, a dzień znów zaczynał się wydłużać.

Pierwsi chrześcijanie święto Narodzin Niezwyciężonego Słońca wiązali z narodzinami Jezusa, które zapowiadały słowa proroctwa Zachariasza: „Nawiedzi nas Słońce Wschodzące z wysoka, by zajaśnieć tym, co w mroku i cieniu śmierci mieszkają, aby nasze kroki zwrócić na drogę pokoju” (Łk 1, 78-79).

Chrześcijańska Wielkanoc natomiast odpowiada w przybliżeniu hebrajskiemu świętu Paschy, ruchomemu i świętowanemu zawsze w niedzielę, która dla chrześcijan jest dniem Zmartwychwstania Pańskiego. Aby wyznaczyć datę chrześcijańskiej Wielkanocy nie korzysta się jednak z kalendarza hebrajskiego. Pascha hebrajska, jak nakazuje Księga Wyjścia (zob. Wj 12), obchodzona jest czternastego dnia miesiąca Nisan. W kalendarzu hebrajskim każdy miesiąc rozpoczyna się nowiem, a dzień piętnasty przypada na pełnię Księżyca.

W kalendarzu gregoriańskim odpowiadająca temu świętu data Wielkanocy zmienia się każdego roku. Zgodnie z zasadą przyjętą w IV wieku przez Sobór Nicejski przypada w niedzielę następującą po pierwszej wiosennej pełni księżyca (i wobec tego zawsze w okresie między 22 marca a 25 kwietnia).