Recenzja książki: Między nami chaos

Recenzuje: Sławomir Krempa

Między nami chaos Samuela Millera to wciągająca opowieść o odkrywaniu własnych korzeni i dojrzewaniu.

Arthur Louis Pullman trzeci jest wnukiem wybitnego pisarza, który przed pięcioma laty odszedł od rodziny, zapadł się pod ziemię, a tydzień później zmarł. Sprawa jego zniknięcia i śmierci stała się głośna w całym kraju, bo Odległy świat – jedyna powieść, jaką napisał – jest pozycją kultową: czyta się ją w szkołach, zna ją każdy w Stanach Zjednoczonych. A jednak w rodzinie Pullmanów unika się tematu Arthura-seniora. Tym bardziej, że są poważniejsze problemy, bowiem wnuk znanego pisarza właśnie otrzymał zakaz zbliżania się do byłej dziewczyny i stracił szansę na dobre studia. Wyjazd do wujostwa ma być dla niego szansą na nowy początek, na podjęcie ważnych decyzji odnośnie do dalszego życia. Gdy Arthur odnajdzie zapiski dziadka, postanowi wybrać się w o wiele dalszą podróż i zmierzyć się z pytaniami, które nurtować musiały wszystkich w jego rodzinie. Dlaczego dziadek odszedł od bliskich? Co robił w ostatnim tygodniu swojego życia? Jak to się stało, że napisał tylko jedną powieść? Jak właściwie zmarł? Wędrówka śladami autora Odległego świata stanie się jednak dla Arthura-juniora okazją do odbycia o wiele ważniejszej podróży. W drodze spotka wiele osób, nauczy się ufać innym i samemu sobie. Dowie się też, jak poradzić sobie z niełatwą przecież przeszłością.

Samuel Miller tworzy w swojej powieści wiele barwnych i w pełni wiarygodnych postaci. Fenomenalnie opisuje psychologię głównego bohatera – rozdartego między euforią a depresją nieco niezrównoważonego nastolatka. Świetnie oddaje zachowanie dotkniętego Alzheimerem starego człowieka. Pokazuje Marę – niezwykłą dziewczynę, która podróżuje po Stanach Zjednoczonych, wypisując kierowane do ojca pocztówki. A także portretuje pewnego ideowca-fanatyka, który w imię sprawy jest gotów na wszystko. W powieści pojawia się również wiele postaci epizodycznych, których historie są równie interesujące czy poruszające, co losy głównych bohaterów tej książki.

Genialny jest język powieści. Autor znakomicie sprawdza się, tworząc lapidarne, trafiające w punkt metafory, ale też nieco chaotyczne, przypominające wiersze zapiski Pullmana-seniora. Solidną pracę wykonała tu tłumaczka powieści, Magdalena Grala-Kowalska. Opisy przestrzeni są bardzo plastyczne, ale nade wszystko świetnie oddają atmosferę książki. I składają się na rzadziej może obecny w popkulturze obraz Ameryki jako kraju szarych, ponurych budynków, pozamykanych sklepów i obskurnych zaułków. Stany Zjednoczone w powieści Millera to także kraj nadużywania władzy przez policję, to kraj ludzi samotnych. Jakże daleki to obraz od znanego wszystkim „american dream”.

Powieść drogi – oczywiście. Historia o dojrzewaniu głównego bohatera – jak najbardziej. Powieść inicjacyjna – także. Książka o odkrywaniu własnego „powołania”, tu nazywanego „Wielkim celem”? Bez wątpienia. Ale jest też warstwa, w której Między nami chaos jest historią jeszcze bardziej uniwersalną. Książka Samuela Millera to bowiem także opowieść o rozprzestrzenianiu się idei, o tym, jak idee te ewoluują, jak zmieniają się pod wpływem ludzi, do których docierają. I – w pewnym sensie – o sile literatury. Odległy świat stał się lekturą omawianą w szkołach, ale czy nauczyciele i uczniowie czytający tę książkę naprawdę rozumieją, o czym opowiada? Książka Arthura Pullmana seniora jest „biblią” współczesnych fanatyków i w ich rękach staje się pozycją autentycznie niebezpieczną. Czy to oni właściwie pojęli jej przesłanie?

Autentyczni bohaterowie i frapujący sekret, tajemnica, wielkie idee i literackie nawiązania. Między nami chaos to książka możliwa do odczytania na naprawdę wielu poziomach. I – co najważniejsze – na każdym z nich powieść Samuela Millera wypada równie satysfakcjonująco.