Tydzień świętego mozołu. Opowiadania japońskie 1945-1975

,,Tydzień świętego mozołu. Opowiadania japońskie 1945-1975" to zbiór 21 historii napisanych przez współczesnych japońskich prozaików. Japonia od lat fascynuje resztę świata swoją odmiennością, inna kulturą i mentalnością. Już we ,,Wstępie" czytamy, że aby zrozumieć niektóre z tych opowiadań - ich sens- potrzebna jest znajomość podstawowych faktów z życia literackiego w Japonii. Pewnym udogodnieniem dla czytelnika jest z pewnością ,,Nota o autorach", znajdująca się na końcu książki. W niej to znajdziemy krótkie rysy biograficzne autorów, charakterystykę ich twórczości. Pośród zebranych historii dominują te, których tematyką jest wojna, ale co ciekawe niekoniecznie II wojna światowa. Mamy więc opowiadanie ,,Order" Nagai Kafu, którego narratorem jest fotograf. Podczas swojej pracy spotyka sprzedawcę ryżu, który przed wielu laty brał udział w wojnie japońsko- rosyjskiej. Z tamtego czasu, z lat jego młodości nic już nie zostało, a on sam ledwo pamięta tamte dni. Jest jednak jedna rzecz, która mu przypomina o tamtych chwilach - order, który otrzymał za swój udział w walce. Godzi się nawet, by fotograf zrobił mu zdjęcie - on, stary człowiek, kiedy tylko ma przypięty swój medal - staje się jakby młodszy. Przez jedną chwilę wzbudza zainteresowanie tancerek z teatru, którym każdego dnia sprzedaje ryż. Przez jedną chwilę czas zawraca - na jeden moment, tyle, ile trwa zrobienie zdjęcia. Jednak stary sprzedawca nigdy go nie zobaczy. Kiedy fotograf chciał mu pokazać swoją pracę, okazało się, że starzec zmarł. Nikt go już nie pamięta, nikt nie wie, co się stało z orderem, została tylko fotografia. Pojawia się również opowiadanie dotyczące wojny w Wietnamie ( ,,Żołnierska zapłata" Kaiko Takeshi), która jest zapiskiem- relacją japońskiego korespondenta wojennego. Opowiadanie to staje się pretekstem do zgłębienia myśli żołnierzy, którym niedługo kończy się przepustka. Żołnierze może przeczuwają, że pozostało im niewiele dni życia, ponieważ w końcu zrozumieli,ze wojna nie jest przygodą. Jest też historia zatytułowana ,,Louan" Inoue Yasushi- w swojej treści przypominające legendę, lub zapis z książki historycznej. To opowieść o tym, jak prawda staje się legendą, mitem i czekana swojego odkrywcę, archeologa, który przywróci jej należne miejsce w historii. Historia o tym, jak wielkie bitwy z czasem przestają mieć znacznie, jak tragedie jednostek giną w odmęcie czasu, a wielcy królowie stają się tylko postaciami z legend i historii. Warte uwagi jest wstrząsające, kilkustronicowe zaledwie, opowiadanie zatytułowane ,,Karabin" Kojima Nobuo. Narrator - młody żołnierz traktuje swój karabin jako część siebie, utożsamia go z kobietą; ,,Kiedy ściskałem karabin, upewniałem się, że istnieję. Uważałem, że to on wsącza we mnie życie. (...) Karabin stał się moja kobietą". Pewnego razu ten żołnierz przeprowadza egzekucję na młodej Chince. Wzbudza tym uznanie towarzyszy, chwalą go, uważają, że stał się ,,prawdziwym mężczyzną". Czy tak było istotnie? Incydent zdaje się prześladować tego człowieka przez cały czas, zmienia się jego psychika, nastawienie. Trafia w końcu do karnej kompanii, gdzie ,,(...)z wypaczoną duszą, z wypaczonym karabinem" doprowadzi do tragedii. A broń i to, co zrobił będzie go prześladować do końca jego dni. Również ułożenie sobie życia po wojennym koszmarze jest bardzo trudne. Doświadcza tego bohater opowiadania ,,Czerwony księżyc" Noma Hiroshi. Od wojny minęło już trochę czasu, życie zdaje się powoli stabilizować, ale cóż z tego, skoro bohater tej historii wciąż przebywa na szlaku bojowym w Mandżurii: ,,Wyniesione jednak z pola walki wspomnienie istot ludzkich całkowicie różnych od zwykłych ludzi powracało do życia; czuł, jak ukryte w człowieku bestie osaczają go z wyszczerzonymi kłami". Przerażają wspomnienia, w których człowiek stoi niżej niż zwierzę i on to musi ciągnąć ostatnią resztką sił ogromne działo przez moczary i bagna. Koń jest nie do zastąpienia. Ludzi jest na tyle, że dowódcy traktują ich jak zwierzęta, deklasują żołnierzy do rangi zwierzęcia pociągowego. A ci żołnierze - juczne zwierzęta idą ostatkiem sił i umierają. Bohatera prześladuje wspomnienie śmierci towarzysza, któremu pozwolił umrzeć, by samemu przeżyć. Z takimi koszmarami trudno jest więc układać sobie życie w nowej rzeczywistości, trudno znaleźć miłość, mimo że wspomnienie kobiety trzymało bohatera przy życiu. W zbiorze tych opowiadań znajdziemy jednak również historie o odmiennej tematyce niż wojna. Poruszają one samotność człowieka w korporacyjnym społeczeństwie, dla którego najważniejszy jest wynik pracy (,,Tydzień świętego mozołu" Kuroi Senji, ,,Samobójstwo we dwoje" Tachihara Masaaki ). Warto zwrócić uwagę na opowiadanie ,,Hojność umarłych" Oe Kenzaburo. W nim to dwoje studentów( chłopak i dziewczyna) w poszukiwaniu zarobku zgadza się na pracę w prosektorium, podczas przenoszenia zwłok. Jest to praca ciężka, niewdzięczna i nieprzyjemna. Chłopak pilnie potrzebuje gotówki. Dziewczyna zbiera pieniądze na aborcję. Czy podczas tej pracy zmienią swoje decyzje, przekonania? Podczas tej pracy padnie wiele mądrych słów i przemyśleń. Znajdziemy również historię kobiety, która dąży do spełnienia marzeń, Czy osiągnie sukces taki, o jakim marzyła? Jej brat początkowo traktuje jej życie jako porażkę. Jednak czy aby nie zazdrości jej odwagi i determinacji w pogoni za marzeniem? Czy mimo porażek, nie uważa jej życia za bardziej udanego od swojego, mimo że sam ma pracę, która przynosi dobre dochody i jest ogólnie szanowanym człowiekiem? ( ,,Młodsza siostra" Endo Shusaku). Zbiór tych opowiadań trafił w moje ręce przez przypadek. Wszystko zaczęło się od pełnometrażowego filmu anime ,,Grobowiec świetlików" w reżyserii Isao Takahata i informacji, że powstał na podstawie opowiadania ,,Grób świetlików" Nosaka Akiyuki. Chciałam porównać film do opowiadania. Sądzę, że ta historia jest chyba najbardziej wstrząsająca w całym tomiku. Dwójka dzieci (brat i siostra) traci w wyniku nalotów matkę. Trafiają pod opiekę krewnej, ale kiedy z żywnością zaczyna być coraz gorzej, ta wypomina im każdą porcję ryżu. Starszy chłopiec unosząc się honorem, zabiera siostrę i postanawia żyć aż do powrotu ojca nad rzeką. Niestety, nie jest to takie łatwe. Dziewczynka choruje z niedożywienia i nie udaje się jej uratować. Nawet chłopiec, już po wojnie, nie doczeka ratunku. Autor relacjonuję te historię beznamiętnie, ale mimo to przeraża ludzką obojętnością na śmierć tysięcy dzieci z głodu, nędzy i chorób, która aż krzyczy w tej historii. Przypomina, że jeszcze niedawno rodzeństwo miało szczęśliwy, zasobny dom, z dwójką kochających rodziców. I straciło to przez wojenną zawieruchę - ojciec admirał japońskiej floty prawdopodobnie nie ocalał, matka, jak wspomniałam wcześniej, zginęła podczas nalotów ( zmarła na skutek straszliwych poparzeń). Takich dzieci- wojennych sierot- było tysiące. Takich dzieci, które umierały, już po wojnie na skutek braku opieki państwa, dorosłych, też było tysiące. Warto sobie uzmysłowić, że nie można patrzeć na Japonię podczas II wojny światowej tylko przez pryzmat ataku na Pearl Harbor i budowy kolei w Birmie. To także cierpienie tysięcy zwykłych ludzi, którzy są wszędzie, po każdej stronie - i tych, co zwyciężyli i tych, co przegrali. Jak wspomniałam powyżej zbiór tych historii trafił w moje ręce przez przypadek. Podchodziłam do tej lektury bez zbytniego entuzjazmu, przekonana, że trafię na historie, które raczej mnie nie zainteresują. Jednak po lekturze muszę stwierdzić, że jestem bardzo pozytywnie zaskoczona. Może są i w tej książce opowiadania lepsze i gorsze, ale czyta się je wszystkie nadspodziewanie dobrze ( i nie jest to tylko zasługą tłumaczy). Wiele z nich powstało na podstawie osobistych przeżyć i doświadczeń autorów( chociażby wspomniany przez mnie ,,Grób świetlików"). Może niektóre z nich inaczej były odbierane w latach osiemdziesiątych (mój egzemplarz został wydany w 1986r.), jednak większość z tych historii niewiele straciła na aktualności. Polecam je wszystkim miłośnikom Japonii ( jak również sfilmowaną wersję ,,Grobu świetlików"), ale także wszystkim tym, którzy poszukują w literaturze czegoś nowego, innego. Myślę, że w tej książce coś wartościowego znajdą.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)