Nie żyje Adam Zagajewski. Poeta zmarł w wieku 75 lat 

W niedzielę 21 marca umarł Adam Zagajewski. Wybitny polski poeta oraz eseista, jeden z przedstawicieli Nowej Fali zmarł w wieku 75 lat. 

Fot. Udoweier / Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0

W niedzielny wieczór zmarł Adam Zagajewski – od lat wymieniany wśród faworytów do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Informację o śmierci pisarza podała Gazeta Wyborcza oraz literackie stowarzyszenie PEN Club.  

Adam Zagajewski – biografia

Adam Zagajewski urodził się w 1945 roku we Lwowie. Po wojnie wraz z rodzicami przeniósł się na Śląsk – do Gliwic. To właśnie tam twórca dorastał i zdał maturę. Na studia wyjechał do Krakowa.

Czytaj także: O przeszłości w teraźniejszości (o poezji Adama Zagajewskiego)

Ze względu na podpisanie tzw. listu 59 – oficjalnego listu polskich intelektualistów – już w 1975 trafił na listy cenzorskie, a jego utwory nie mogły pojawiać się w oficjalnym obiegu PRL.

Pierwszy opublikowany przez Zagajewskiego wiersz to „Muzyka”, która pojawiła się w „Życiu Literackim” w roku 1967. Poezję publikował także w „Odrze” oraz w „Twórczości”. Ważnym punktem zwrotnym w karierze Zagajewskiego było jego uczestnictwo w Grupie Poetyckiej „Teraz”, którą współtworzył. Młodzi poeci – obok Zagajewskiego także Julian Kornhauser oraz Jerzy Kronhold – nawoływali do odkłamania języka, nadania mu na nowo wiarygodności, autentyczności, zachęcali także do tego, by poezja „zeszła na ziemię” i mocniej oddawała życie codzienne. Tylko dzięki temu poeci mieli mieć szansę wywierania wpływu na czytelników, a – co za tym idzie – na świat, w którym żyją. 

Żyjemy długo, bardzo długo i pracowicie, w przerwach pomiędzy intensywnymi momentami największego smutku - i także największej radości, żyjemy w ekstatycznych momentach, lecz pomiędzy nimi trwają epickie przerwy. W życiu najwięcej jest właśnie tych przerw, które, spragnione może następnej epifanii, lękające się następnej klęski, rozpościerają się między wielkimi i rzadkimi momentami jak łagodny płaskowyż, w wysokich górach. Póki znajdujemy się na płaskowyżu nie umiemy nigdy zgadnąć, co jeszcze się wydarzy, co przyniesie następny dzień.  

- Adam Zagajewski – cytaty.

Kolejny ważny nurt poetycki, z którym kojarzyć należy nazwisko Zagajewskiego, to Nowa Fala. W książce „Świat nie przedstawiony” wraz z Kornhauserem Zagajewski wyłożyli manifest grupy. Oskarżyli część twórców o eskapizm, o rezygnację z ukazywania rzeczywistości społecznej. Walczyli, by zrezygnować z hermetyczności, pustosłowia, frazeologii, nawoływali do tego, by poezja uciekała od języka polityki, który w latach siedemdziesiątych bardzo mocno na nią wpływał. Zamiast tego proponowali powrót do realizmu.  

Nową Falę Krytykowano za to, że rezygnuje z poruszania tematów uniwersalnych, że ucieka do opisywania problemów doraźnych, tymczasowych. Że opisuje współczesność, jednak za kilka lat poezja ta może okazać się nieaktualna. 

W stylistyce Nowej Fali utrzymany był tom „Sklepy mięsne” z roku 1975, podobnie jak powieść Zagajewskiego, zatytułowana „Ciepło, zimno”. W obu tych książkach Zagajewskiego powraca temat prawdy, prawa do niej i prób dotarcia do prawdy. Mimo tego Zagajewski w pewnym sensie nowofalowym poetą pozostał do końca – dobrze pokazuje to przykład zbioru „Anteny".

Zdaje się, że Zagajewski cofa się do paradygmatów Nowej Fali. Cofa się do etapu dyskursu z Marksem. Nic więc dziwnego, że jak rasowy poeta nowofalowy czuje się w obowiązku „dać głos” na temat obowiązkowy, wraca do przemieniania poezji w publicystykę

– można przeczytać w recenzji zbioru. 

Od 1982 roku przebywał na emigracji. Będąc we Francji, pisywał m.in. do paryskich „Zeszytów Literackich”. Od 1990 roku żoną Adama Zagajewskiego była Maja Wodecka, aktorka, psycholog, a także tłumaczka, która za przekład wierszy poety na francuski otrzymała nagrodę Jeana Malrieu. Do Polski oboje wrócili dopiero w 2002 roku. Zamieszkali w Krakowie, będąc aktywnymi członkami środowiska literackiego. 

W 2004 roku Adam Zagajewski otrzymał nagrodę Neustadt, nazywaną „małym Noblem”, a w 2014 „Zhongkun” – chiński poetycki Nobel. W książce „Mój Znak” Jerzy Illg przytoczył anegdotę, jakoby po ukazaniu się tomu esejów „W cudzym pięknie” krakowskie środowisko literackie mówiło, że to „tom mów noblowskich Zagajewskiego”. Niestety, poeta ostatecznie Nagrody Nobla w dziedzinie literatury już nie otrzyma. 

Adam Zagajewski nie żyje

Zagajewski w swoich publikacjach książkowych podejmował różne tematy. Opisywał problemy, rozmyślania i rozterki artysty w powieściach „Słuch absolutny” i „Cienka kreska”, podkreślał w nich również wielość, złożoność rzeczywistości. W esejach i opowiadaniach z książek „Dwa miasta” oraz „W cudzym pięknie” poeta snuje filozoficzne rozważania, opisuje przeczytane książki i wspomnienia z wyjazdów zagranicznych. Odnosi się też do Krakowa, z którym związany był zawsze i Paryża – miasta dla niego szczególnie ważnego. Opisuje też dobrze współczesność i sytuację, gdy mediów, środków przekazu jest coraz więcej, jednak w gruncie rzeczy nie ma już czego przekazywać. 

Według informacji przekazanych przez Gazetę Wyborczą, Adam Zagajewski zmarł wieczorem 21 marca 2021 roku. Przyczyny śmierci nie są znane. Śmierć poety potwierdziło również stowarzyszenie PEN Club.