Cisza i gniew

Name: Cisza i gniew
Rating: 5.25 (4 reviews)
ISBN: 9788383612775

Pierre Lemaitre ;

Tom 2 cyklu Lata chwały

Ocena: 5.25 (4 głosów)

opis

Pierre Lemaitre ponownie udowadnia, że jest mistrzem opowiadania o losach zwykłych ludzi na tle burzliwej historii. Cisza i gniew to druga część trylogii, osadzona we Francji lat 50. XX wieku – okresie pozornego spokoju i odbudowy po wojnie, ale także napięć społecznych i rodzącego się buntu. Akcja powieści toczy się między 1952 a 1953 rokiem – w czasie, gdy Francja, podnosząc się z wojennych zgliszczy, znajduje się w stanie społecznego wrzenia. To epoka, w której z jednej strony rozkwita kapitalizm, a z drugiej – rośnie rozwarstwienie społeczne i wykluczenie. Lemaitre pokazuje tę rzeczywistość przez pryzmat różnych klas społecznych, od robotników w zakładach przemysłowych po ludzi związanych z elitami polityczno-ekonomicznymi.

Bohaterowie to potomkowie rodu Pelletierów. Jean to najstarszy z rodzeństwa i formalny spadkobierca rodzinnego biznesu. Lemaitre kreśli go jako postać nieco tragiczną – człowieka uwikłanego w schematy patriarchalnego sukcesu, który jednak nie posiada ani wizji, ani charyzmy. Jego sposób zarządzania firmą (czy raczej brak zaangażowania) jest symbolem dekadencji i rozkładu klasy burżuazyjnej. Żyje w iluzji stabilności, zadowalając się pozorami sukcesu. Jest obojętny wobec napięć społecznych, a jego uprzywilejowana pozycja skutecznie oddziela go od realnych problemów ludzi pracy. Autor pokazuje go jako człowieka przeciętnego, biernego, niemoralnego w swej pasywności – co staje się istotnym kontrastem wobec rodzeństwa. François to chyba najbardziej zniuansowana postać spośród dzieci rodzeństwa. Dziennikarz i intelektualista, pełni funkcję niemal alter ego samego autora – człowieka, który stara się zrozumieć świat i opowiedzieć go innym. Jednak jego zaangażowanie nie jest jednoznaczne. Lemaitre nie czyni z niego bohatera jednoznacznie pozytywnego – François jest również oportunistą, który w pewnym momencie nie tyle wybiera stronę, ile próbuje się nie opowiedzieć po żadnej. To człowiek rozdarty – między lojalnością wobec rodziny a prawdą, którą dostrzega jako obserwator rzeczywistości. W jego postaci widać też refleksję nad rolą mediów – jak łatwo stają się narzędziem narracji władzy, a jak trudno mówić głosem autentycznym. Hélène, najmłodsza z rodzeństwa, to kobieta walcząca o swoją autonomię i tożsamość w świecie rządzonym przez mężczyzn i klasowe konwenanse. Lemaitre pozwala nam obserwować, jak dojrzewa i oddziela się od rodziny. Jej droga to walka z patriarchalnymi oczekiwaniami i uprzedzeniami klasowymi. Choć wciąż związana z rodziną, Hélène w dużej mierze kwestionuje to, co reprezentuje nazwisko Pelletier. Jest także ważną postacią kobiecą w kontekście lat 50., pokazując, jak trudno było kobietom wyrwać się z przypisanych ról – i jak różne formy oporu były możliwe.

Lemaitre pokazuje dzieci Pelletierów jako reprezentantów całych grup społecznych i światopoglądów. Ich rozproszone drogi, konflikty i brak wspólnego języka odzwierciedlają rozpad powojennego społeczeństwa francuskiego, które z jednej strony chce zapomnieć o wojnie, a z drugiej nie potrafi poradzić sobie z jej konsekwencjami – społecznymi, politycznymi, moralnymi. Ich losy prowadzą do konfrontacji nie tyle z historią, co z jej dziedzictwem – niesionym przez wartości, traumy i wybory wcześniejszych pokoleń.

„Moc muru polegała na iluzji, że cię chroni, podczas gdy w rzeczywistości wywoływał panikę.”

Narracja jest płynna i gęsta od detali – Lemaitre nie oszczędza czytelnika, wprowadzając go w świat przemocy, niesprawiedliwości, ale też cichej walki i oporu. W tle majaczy rosnące niezadowolenie społeczne, które zapowiada nadchodzące burze polityczne lat 60. Szczególnie poruszające są fragmenty dotyczące przemocy wobec robotników i brutalnych represji wobec protestujących – Lemaitre nie moralizuje, ale pozwala czytelnikowi samemu odczuć niesprawiedliwość i narastające napięcie.

Mimo że akcja toczy się kilkadziesiąt lat temu, powieść ma wymiar uniwersalny. Opowiada o mechanizmach władzy, o ludzkiej solidarności i gniewie, który rodzi się tam, gdzie nie ma sprawiedliwości. To lektura wymagająca, ale niezwykle satysfakcjonująca. Autor po raz kolejny stworzył dzieło pełne emocji, przemyśleń i żywych obrazów. Zdecydowanie warto po nią sięgnąć – nie tylko dla miłośników literatury historycznej, ale dla każdego, kto ceni dobrą, zaangażowaną prozę.

Lemaitre pisze językiem żywym, pełnym ironii i precyzji. Potrafi w jednym akapicie przejść od czułego portretu psychologicznego do brutalnej sceny ulicznej przemocy. Jego styl jest pozbawiony patosu, ale nie obojętny – jest to proza zaangażowana, ale nie ideologiczna. Często posługuje się kontrastami – między intymnością a historią, jednostką a zbiorowością, ciszą a gniewem – co zresztą dobrze oddaje tytuł książki.

Z literackiego punktu widzenia warto zwrócić uwagę na sposób budowania napięcia: Lemaitre nie potrzebuje dramatycznych sytuacji, by utrzymać uwagę czytelnika. Zamiast tego powoli, z dbałością o szczegół, tka swoją opowieść, prowadząc ją ku nieuchronnemu, dramatycznemu finałowi.

Pierre Lemaitre napisał książkę nie tylko historycznie precyzyjną, ale też głęboko poruszającą. Cisza i gniew to powieść polityczna, społeczna i emocjonalna zarazem – napisana z rozmachem i literackim kunsztem. To dzieło dojrzałe, pełne niuansów, które zasługuje na uważną lekturę.

Możesz mieć pewność, że emocji przy tej lekturze nie zabraknie. Przy tak szerokim wachlarzu różnorodnych bohaterów, każdy będzie usatysfakcjonowany. Polecam, ciekawa i refleksyjna, pozostawia z pytaniami, co już świadczy o jej wartości.