Recenzja książki: Agentka Zo. Historia Elżbiety Zawackiej, bohaterki drugiej wojny światowej

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Czasy wojny to burzliwy okres polskiej historii, w którym misje kurierskie, bez względu na stopień trudności, zawsze były niebezpieczne. Generał brygady Wojska Polskiego Elżbieta Zawacka (1909-2009) to bez wątpienia jedna z najbardziej inspirujących postaci współpracujących z Polskim Podziemiem w czasie II wojny światowej. Patriotka ta w pełni zasłużyła – o czym przekonuje Agentka Zo – na to, by szczegóły z jej życia i konspiracyjnej działalności omawiane były przez kolejne pokolenia.

Dzięki szczegółowej treści opatrzonych datami czterech zasadniczych części publikacji czytelnik poznaje Zo – kurierkę Komendy Głównej Armii Krajowej, która, rozpoczynając udział w wojnie od kopania rowów przeciwczołgowych oraz produkcji butelek zapalających, swoją codzienność podporządkowała narzuconym przez wojnę nieludzkim warunkom: dorastanie na terenach zajętych przez Prusy i związane z tym pielęgnowanie – w tajemnicy – polskich tradycji narodowych, skrywany zagorzały patriotyzm, działalność w PWK (Przysposobienie Wojskowe Kobiet) oraz odpowiedzialność za nadzorowanie dziewiętnastu powiatów, stanowią bezpośrednie przygotowanie do niezwykle odpowiedzialnej roli konspiracyjnej działaczki, łączniczki, kurierki, jednej z największych – uhonorowanych wieloma odznaczeniami, w tym najwyższym polskim odznaczeniem państwowym Orderem Orła Białego – bohaterek II wojny światowej.

Wnikliwa analiza postaci ukazuje kobietę – żołnierkę bez reszty oddaną pracy dla wywiadu: wyszkolona w Anglii i zrzucona do Polski jako cichociemna, odniosła ogromne zasługi na polu walki z Niemcami: we Lwowie kierowała kobiecą jednostką obrony przeciwlotniczej, w Londynie odbudowywała łączność i usprawniała relacje z władzami Polskiego Państwa Podziemnego, na Śląsku tworzyła inspektoraty Wojskowej Służby Kobiet i rekrutowała kobiety do służby sanitarnej, brała udział w Powstaniu Warszawskim, a także wypełniła ponad sto misji kurierskich, przewożąc mikrofilmy, tajne plany wywiadowcze oraz gotówkę. Przekazując informacje w pełni udokumentowane, Clare Mulley opisuje nastroje przed wybuchem wojny (przeplatająca się z nadzieją niepewność, wojskowe manewry, tajna mobilizacja), przebieg walk oraz konspiracyjną działalność – wszystko to pokazuje, jak bardzo dzięki skutecznym działaniom kobiet-szpiegów słabł potencjał militarny przeciwnika, a armia generała Sikorskiego rosła w siłę.

Treść publikacji Wydawnictwa W.A.B. w całości opiera się na faktach. Bohaterskie czyny Zawackiej przeplata autorka wydarzeniami z życia prywatnego samej Zo oraz towarzyszących jej przyjaciół, współpracowników i znajomych. W Przedmowie nakreślona została rola kobiet w obronie kraju po wybuchu II wojny światowej, w Epilogu znalazł się wywiad przeprowadzony z Zo w roku 1989, a w jej wspomnienia i obrazowe opisy wpleciono daty, nazwiska, nazwy, liczby, sygnatury, dane logistyczne, stopnie wojskowe, szczegółowe opisy tajnych akcji, zarządzenia mobilizacyjne, uzasadnienia decyzji, komunikaty, noty rządowe, rozkazy, szyfrogramy, odezwy, zarządzenia, raporty. Przewijają się przez treść nazwiska przywódców znanych czytelnikowi z czasów edukacji szkolnej, ale też fakty do tej pory szerzej nieznane. Pomocą służą mapy, dolne przypisy wyjaśniające i końcowe bibliograficzne, obszerna bibliografia oraz alfabetyczny indeks. Zamieszczone w formie wkładki zdjęcia w większości pochodzą ze zbiorów Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej w Toruniu.

Treść książki Agentka Zo. Historia Elżbiety Zawackiej, bohaterki II wojny światowej, kreśląc portret kobiety zaliczanej przez historyków do grona najodważniejszych przedstawicielek europejskiego ruchu oporu czasów II wojny światowej, wyjaśnia, dlaczego Zo nigdy nie powinna zostać zapomniana.

Tagi: Biografie i literatura faktu