Gwiazdy w łańcuchach

Jeśli myślisz, że nic już cię nie zaskoczy, ta książka jest doskonałym dowodem na to, że w literaturze wciąż można natknąć się na coś nieprzewidywalnego. Są takie powieści, które nie pozwalają czytelnikowi prześlizgnąć się po fabule bezrefleksyjnie. Takie, które chwytają za gardło od pierwszych stron i nie dają o sobie zapomnieć, nawet gdy odkładamy je na półkę. Do tej kategorii z całą pewnością należy ,,Gwiazdy w łańcuchach" Nana Kwame Adjei-Brenyaha, powieść wydana przez Fabrykę Słów, która w polskim czytelnictwie może okazać się jednym z najmocniejszych i najbardziej niewygodnych tytułów ostatnich lat. Pokolenia wychowane w epoce mediów społecznościowych, lajków i nieustannej pogoni za widowiskiem mogą odebrać tę książkę wyjątkowo intensywnie, ponieważ w pewnym sensie mówi ona o nas, mimo że osadzona jest w dystopijnej przyszłości.

 

Powieść przedstawia świat, w którym system sprawiedliwości przekształcił się w krwawą rozrywkę. (Nie ukrywam, że podczas lektury myślałam o ,,Igrzyskach śmierci".) Skazani mają możliwość skrócenia swoich wyroków poprzez udział w spektakularnych, transmitowanych na żywo ,,zapasach" - brutalnych starciach zawodników w przestrzeniach pełnych pułapek, przemocy i osuwającej się moralności. Widzowie oglądają te brutalne pojedynki w streamingu, podbijając statystyki oglądalności i decydując o tym, kto stanie się ikoną, a kto zginie na oczach milionów. Ten świat jest tak przerysowany, że boleśnie przypomina współczesne reality show oraz to, jak często traktujemy tragedię jako formę rozrywki.

 

Kim są bohaterowie? Zdecydowanie tytani swoich czasów i realiów, w jakich żyją. Przed wami Thurwar i Staxxx. Relacja między nimi stanowi jeden z najmocniejszych elementów książki. Więcej jednak pozostawiam do odkrycia dla was, a uwierzcie, że dzieje się tam naprawdę wiele. Dla młodego pokolenia ta książka może być bolesną, ale potrzebną lekcją. Każe spojrzeć krytycznie na kulturę medialnego spektaklu, w której żyjemy. Pokazuje, jak cienka bywa granica między fikcją a rzeczywistością. Przypomina, że jeśli nie będziemy uważać, świat przedstawiony przez Adjei-Brenyaha przestanie być dystopią, a stanie się komentarzem do rzeczywistości, w której już tkwimy. W realnym świecie również często traktujemy cudze cierpienie jak widowisko: nagrania wypadków i bójek wiralują na TikToku, reality-show eksploatują emocje i konflikty dla oglądalności, social media wynagradzają dramat i skrajność. Brenyah mówi nam wprost: jeśli wszystko zamienimy w rozrywkę, w pewnym momencie przestaniemy widzieć ludzi.

 

System kar w książce jest okrutny, ale jego logika nie jest obca współczesnym społeczeństwom: w wielu krajach więzienia są przepełnione i sprywatyzowane, skazańcy bywają traktowani jak ,,koszt" lub ,,zasób", a nie jak ludzie mogący wrócić do życia społecznego. Osoby po odbyciu wyroków często nie mają realnej możliwości rozpoczęcia nowego życia. W świecie książki to, co widzą widzowie, jest kontrolowane tak, aby wzbudzać emocje, zwiększać oglądalność i utrzymywać poparcie dla systemu. Dzisiejszy świat działa podobnie: algorytmy promują treści skrajne, media potrafią ,,pokroić" wydarzenia tak, by pasowały do konkretnej narracji, a my łatwo dajemy się manipulować, konsumując treści szybko i bez weryfikacji.

 

W realnym świecie osoby z biedniejszych środowisk częściej mają styczność z sądami i policją, istnieją uprzedzenia rasowe i klasowe, a ,,sprawiedliwość" nie zawsze działa równo dla wszystkich. Powieść stawia pytania: komu służy system? Kogo chroni? Kogo niszczy? Kiedy non stop oglądamy przemoc, tragedie, konflikty, stajemy się na nieodporni. W powieści widzowie już nawet nie reagują na okrucieństwo, potrzebują mocniejszych ,,atrakcji". Czy dziś nie jest podobnie? Codziennie przewijamy informacje o wojnach, zamachach, katastrofach, a większość z nich nie wzbudza w nas silniejszych emocji. Potrzebujemy czegoś ,,większego", by na chwilę nas poruszyło. To ostrzeżenie przed utratą empatii. W książce skazańcy muszą budować swoje ,,persony", by utrzymać popularność i szanse na przeżycie. To echo tego, co dzieje się dziś: influencerzy kreują wizerunki, by przetrwać w mediach, algorytmy decydują, kto ,,istnieje", a kto znika, a nawet zwykli ludzie czują presję autopromocji.

 

Autor zadaje więc pytanie: czy w świecie, w którym każdy musi coś sprzedawać, zostaje jeszcze miejsce na autentyczność? ,,Gwiazdy w łańcuchach" uderzają w sedno problemów, które wszyscy znamy: algorytmy sterujące naszymi wyborami, media zamieniające tragedię w pieniądze, system karzący zamiast wspierać oraz ludzie, którzy przestają być postrzegani jako ludzie. Dlatego ta książka tak mocno oddziałuje na współczesnych czytelników, pokazując przyszłość, którą możemy stworzyć, jeśli nie zaczniemy myśleć bardziej krytycznie. Czy polecam? Zdecydowanie tak. Uprzedzam tylko przed jednym faktem. Zaczniesz i na długo nie zapomnisz o tej pozycji. Daje do myślenia nie tylko o sobie, ale także o tym, w jakim świecie żyjemy, ale to tylko kropla wrażeń jakie na was czekają.

 

 

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

  Wszystko jest na sprzedaż..., a nawet jeśli nie, to wkrótce będzie. Nie jest z pewnością żadną fantastyką stwierdzenie, że doczekamy czasów w których ludzkie życie stanie się również przedmiotem rozrywki, o czym możemy przekonać się zresztą już dziś za sprawą szalonych walk pt. ,,freak fight", które biją rekordy popularności i które stanowią jeden z ostatnich kroków przed całkowitym upadkiem obyczajów i zwykłej, ludzkiej przyzwoitości. I właśnie swoistą próbkę tego, co niechybnie nadejdzie, stanowi odważna, mocna, porywająca powieść pt. ,,Gwiazdy w łańcuchach", jaka to ukazała się w naszym kraju nakładem Wydawnictwa Fabryka Słów. Powieść, która dziś jest dystopią, ale jutro...

 

 Świat nieodległej przyszłości, Stany Zjednoczone. Od kilku lat setki milionów Amerykanów żyją transmitowanymi w streamingu walkami więziennych skazańców odbywających kary za najcięższe przestępstwa, którzy tworzą tzw. ,,Łańcuchy" - kilkuosobowe grupy, które walczą z przedstawicielami innych ,,Łańcuchów". Gwiazdami tego przerażającego show są dwie silne kobiety - Thurwar i Staxxx, które mają za sobą wiele zwycięskich walk i które zbliżają się do osiągnięcia wymarzonej nagrody - zwycięskiej ostatniej walki, a po niej wolności. Oto jednak los, a dokładniej rzecz ujmując władze kierujące ich losami, będą miały dla nich pewną niemiłą niespodziankę...

 

 Nana Kwame Adjei-Brenyah - autor tej powieści, zaprosił nas za jej sprawą do dyskusji o niezwykle ważnych i zawsze uniwersalnych prawdach - wolności, nierówności rasowej, cenie ludzkie godności. Oczywiście ów dyskusję odbędzie każdy z nas w swoim własnym zakresie, ciesząc się z jednej strony naprawdę dobrą i wspaniale podaną rozrywką spod znaku literackiej dystopii (na dziś),ale też i zastanawiając nad tym, ile jest w tej książce odważnej wyobraźni, a ile uzasadnionej obawy o to, co wkrótce nadejdzie. Wnioski z ów refleksji są gorzkie i smutne, bo świat głupieje, bo rządzący nim głupieją, bo ludzie głupieją, by spojrzeć chociażby na nasze polskie, polityczne sondaże i rosnącą popularność pewnego ordynarnego antysemity i szaleńca o imieniu na literę G...

 

 Opowieść ta ma wielu barwnych bohaterów - na czele ze wspominanymi Thurwar i Staxxx, którym poświęcono tu najwięcej miejsca i uwagi i których losy znaczą całą fabułę tej relacji. Ale są i inni - koledzy z ich ,,Łańcucha", rywale, którzy wkrótce staną z nimi do walki, czy też zwykli ludzie, którzy oglądają to krwawe show, którzy się nim zachwycają, ale też i którzy pragną zatrzymać tę spiralę przemocy. I niezwykle ważnym jest to, że autor pozwala nam dogłębnie poznać tych wszystkich bohaterów, odkryć ich przeszłość i zrozumieć to, kim dziś są i dlaczego dokonują takich, a nie innych wyborów. Oczywiście darzymy sympatią i współczuciem dwie najważniejsze postacie -Thurwar i Staxxx, co nie zawsze jest łatwe, ale co jest też naturalne względem zwykłej, ludzkiej empatii.

 

 To historia o życiu wystawionym na sprzedaż, wypełnionym bólem, cierpieniem i śmiercią. To również opowieść o przyjaźni, a nawet i miłości, jaka łączy bohaterów w ich dramatycznym położeniu. I wreszcie jest to relacja o przerażającym świecie, gdzie ludzkie życie nie znaczy nic wobec spodziewanych zysków z oglądania transmisji walki na śmierć. Jednocześnie nie sposób nie zwrócić uwagi także na społeczny kontekst tej książki, gdzie to autor odnosi się w mocny sposób do nierówności rasowej, gdyż większość tragicznych bohaterów tej książki ma czarną skórę, a ich oprawcami są biali. To ważny aspekt - co prawda ukierunkowany głównie na amerykańskiego czytelnika, ale też i dla nas, gdzie wszakże rasizm objawia się też każdego dnia.

 

 Z pewnością jest to ważna powieść, której strony wypełnia wartka akcja, walka oraz wiele brutalnych scen, ale gdzie jest jednocześnie to ważne przesłanie - czy też ostrzeżenie, że świat i rzeczywistość tej książki puka do nas z każdą chwilą z coraz większą mocą. I to od nas zależy, czy otworzymy mu drzwi, które już dziś wydają się być jakby lekko uchylone. I jest to niewątpliwie duża wartość tego tytułu, że za sprawą rozrywkowej literatury spod znaku dystopijnej fantastyki skłania nas do zastanowienia się nad tym, dokąd dziś zmierzamy, ale też i nad tym, czym jest i czym staje się ludzka godność w obliczu komercjalizacji wszystkiego dookoła nas.

 

 

 ,,Gwiazdy w łańcuchach" to powieść zaskakująca swoim prawdziwym obliczem, którym wbrew pozorom nie jest znakomicie ukazana krwawa, bezlitosna walka gladiatorów przyszłości. Tym prawdziwym obliczem jest człowieczeństwo, które można zachować nawet wtedy, gdy cały świat pragnie je odebrać. O tym właśnie jest dla mnie ta książka, znakomita książka. 

(Kliknij aby rozwinąć opinię)