Silva rerum IV

98/52/2025
"Silva Rerum IV " Kristina Sabaliauskait? Wydawnictwo Literackie #recenzja #silvarerum #ostatnitom #współpracarecenzencka #współpracabarterowa

This is the end

"Silva Rerum IV " to ostatni, wieńczący sagę wileńską, tom. W nim to poznajemy losy Franciszka Ksawerego Narwojsza z Milkont. Oddany w dzieciństwie przez ojca na wychowanie do zakonu jezuitów, rozpoczyna swoją opowieść o życiu jakie wiódł.

"(...) taka po­błaż­liwa zimna po­garda - jest naj­bo­le­śniej­szym afron­tem i znieważeniem..."*

Historia rozpoczyna się opisem przebiegu pogrzebu stryja Franciszka, Piotra Antoniego, który był dla niego ojcem bardziej niż jego rodzony ojciec. Tam nasz bohater wspomina po raz pierwszy swoją kuzynkę, nieślubną córkę stryja, Antoninę Sentimani, z którą los złączy jego ścieżki ponownie za kilka lat.

"(...)wszak le­piej ni­czego się nie spodziewając, za­do­wo­lić się kil­koma spadają­cymi okrusz­kami ze stołu dóbr tego świa­ta, niż ocze­ki­wać miej­sca za stołem uczty ży­cia, a za­koń­czyć je pod stołem, ko­na­jąc z głodu nad kil­koma rzuconymi ko­śćmi..."*

Dalej poznajemy losy miłości jego kuzyna Tadeusza do pięknej Marcjanny, która jest niestety niższa stanem, dlatego ich małżeństwo byłoby społecznym mezaliansem i plamą na honorze dla rodu Narwojszów. Nasz bohater odegra w dziejach tej historii miłosnej ważną rolę, więc nie pojawia się ona w fabulę nieprzypadkowo.

"(...)ludz­kie zwy­czaje, które można zmienić, je­dy­nie drą­żąc je kro­pla po kro­pli przez dłu­gie stu­le­cia..."*

Bohater wśród zdarzeń teraźniejszych powraca we wspomnieniach do swojej przeszłości, do pobytu w zakonie jezuitów, do zdarzeń, których był tam świadkiem, ale także w kolejnych rozdziałach przedstawia nam historię swoich studiów we Francji, a także podróży przez Warszawę, Gdańsk, Amsterdam i Paryż aż do Londynu, i tego co miał okazję tam doświadczyć, zobaczyć, poznać. Franciszek Ksawery daje nam się poznać przez swoje przygody, nie tylko jako jezuita, bo kapłanem nie został z powołania, a bardziej z przymusu, ale także jako matematyk, o łaknącym wiedzy umyśle, filozof, poeta, a także jako obywatel świata, tęskniący za swoją ojczyzną i powracający do niej po kilku latach nieobecności. Franciszek Ksawery jest pełen pasji do nauki, i tylko ta wiedza i nauka pozostaną do końca jego największymi skarbami.

"Ale czy to ta­kie ważne, że czy­jeś ciało wygląda jak słoń­cem wy­bie­lone płót­no, jeśli du­szę ma czar­ną jak sa­dze i smoła z sa­mego pie­kła? Wszak ospo­waty czy kaleka dzię­ki swo­jej do­broci może być o wiele bli­żej anio­łów..."*

"Silva Rerum IV " to nie tylko historia Franciszka Ksawerego, ale także przekrój wielkich zmian zachodzących na świecie, jak i w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, okres powstania kościuszkowskiego, prowadzącego do trzeciego rozbioru Polski, a ostatecznie do upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów, rewolucji francuskiej z hasłami na ustach: wolność, równość, braterstwo, których wprowadzanie jednak przyprawiało o zimny dreszcz na plecach naszego bohatera (wcale mu się nie dziwię).

"(...)prze­szło­ści nie można trak­to­wać jedynie jako hi­sto­rii nie­po­wo­dzeń i strat, bo wtedy nie bę­dzie przy­szło­ści."*

"Silva Rerum IV " to jak w przypadku poprzednich tomów książka składająca się ze zdań wielokrotnie złożonych, brak w niej dialogów, do których jesteśmy zazwyczaj przyzwyczajeni. Tekst płynie strumieniem, może momentami przytłaczać, nudzić nawet. W ogóle mam wrażenie, że ten tom z czytanych przeze mnie jest najmniej ciekawy, nie że nudny, ale przeglądając swoje opinie o pierwszym i trzecim tomie miałam w stosunku do nich więcej pozytywnych odczuć w przeciwieństwie do tego. Postać głównego bohatera nie przypadła mi do serca, choć współczułam mu tego, że został podrzucony jak kukułcze jajo do jezuitów, ot tak, bez mrugnięcia okiem, tak jego dziwne skłonności do mężczyzn, jego romance z lady Harriet Hartle zraziły mnie co do jego osoby. Nie ukrywam, że tom ten, jak i pozostałe wymagają skupienia i uwagi podczas lektury, sposób pisania autorki jest momentami irytujący, ale cieszę się, że poznałam zakończenie sagi. Czy polecam? Myślę, że to lektura dla koneserów historii i dla tych, którym nie straszna "trudniejsza" lektura.

"Mój przy­ja­cielu, pro­gres na­uki jest niemożliwy bez mo­ral­no­ści i wiary, bez gotowo­ści, by sto­so­wać ją w imię do­bra, w prze­ciw­nym wy­padku świat sta­nie się po pro­stu me­cha­nicz­nym na­rzę­dziem poszu­ki­wa­nia ko­rzy­ści w rę­kach wład­ców chci­wych po­tęgi"*

Za egzemplarz do recenzji dziękuję wydawnictwu Literackie i przepraszam za opóźnienie w publikacji recenzji.


*Cytaty pochodzą z "Silva Rerum IV"

Wciągająca