Ciało

Książka idealna. „Ciało” to niezwykła opowieść o pasji, pięknie i okrucieństwie, pożądaniu (nie tylko w sensie erotycznym). Sztuka i zbrodnie, pragmatyzm, surrealizm, wolność i zniewolenie, cierpienie i wielkie ambicje. Wszystko to nie wyklucza się, ale współistnieje, tworząc specyficzną, niebezpieczną i niepokojącą całość.

Wiedeń. Para nastolatków natrafia na wypływający z Dunaju płat ludzkiej skóry. Miejscowa policja rozpoczyna dochodzenie. Na pomoc przychodzi im wszechstronnie wykształcony specjalista z Krakowa, Henryk Mach – małomówny czarodziej logicznego myślenia.

Pochodząca z Polski historyk sztuki, Paulina Weber, prowadzi popularną stronę internetową i cieszące się dużym zainteresowaniem wykłady dotyczące okrucieństwa w sztuce. Jako badaczkę okropieństw i tropicielkę dziwności żywo zaciekawiła ją sprawa znaleziska z rzeki. Próbuje uzyskać jakieś informacji od przydzielonego do śledztwa Maxa Haasa, byłego męża. Kobieta nie podejrzewa, że sama zostanie niebezpiecznie mocno uwikłana w tę historię, w okrucieństwo wplecione w życie.

Trudno jest pisać o książkach idealnych. Bo ani nie można zbyt dużo zdradzić, by przyszły czytelnik mógł samodzielnie odkrywać bogactwo i urok powieści, ani nie ma takich słów, które oddałyby prawdziwy zachwyt i opisały emocje towarzyszące podczas lektury.

W „Ciele” po prostu wszystko zagrało jak trzeba. Wspaniali bohaterowie (pierwszy raz zdarzyło mi się zdenerwować, gdy z moim ulubieńcem coś poszło nie tak), nawet postacie drugiego planu mają w sobie ogromny magnetyzm – w pewnym momencie chcemy być wszędzie, obserwować nawet najmniejszy ruch wszystkich bohaterów, tak bardzo fascynujące i przyciągające to kreacje. Każdy z nich dźwiga ciężar własnej historii, ma swoje słabostki, cierpienie, lęki. Tu nie ma osób jednowymiarowych, wszyscy mają skomplikowane biografie. Rzadko spotyka się w literaturze taką głębię psychologiczną, uzasadnienie wszelkich szczegółów – tu na wszystko jest odpowiedź! A co najważniejsze, te motywacje są tak wplecione w tok narracji, że automatycznie je przyswajamy, nie pochylając się nad informacjami, które serwuje nam narrator. Dopiero po fakcie, gdy analizujemy, czy to możliwe, przypominamy sobie te drobiazgi z myślą: no tak, przecież on coś takiego powiedział/zrobił/zasugerował. Warto dodać, że postacie są znakomicie skonstruowane jako jednostki oraz jako konkretne środowiska (studenci, artyści, policjanci).

Tło i atmosfera powieści także stoją na najwyższym poziomie. Poruszamy się między Josephinum (wiedeńskie muzeum modeli woskowych), Wiedeńską Akademią Medyczną a policyjnymi koszarami, mieszkaniami studentów i prywatnymi domami kolekcjonerów. Zejdziemy także do kanałów, by zbadać mroczną stronę miasta.

Wielkie ukłony należą się Idze Horn za znakomity styl. Pisarka wielokrotnie nas zaskakuje, ale czyni to jakby mimochodem, miałam wrażenie, że gdzieś z tyłu głowy słyszę autorskie podszepty: ja tylko opisuję zwykłe rzeczy, to wasza wyobraźnia i automatyczne myślenie wpuszczają was w maliny (najlepszy przykład to pierwszy opis, zapewne wielu czytelników przekręcając pierwszą stronę głęboko westchnęło). Z niezwykłą lekkością Horn pisze zarówno o artystycznych wizjach, jak i np. o członkowaniu ciał. W rękach autorki pióro staje się elastycznym narzędziem, dopasowującym się do potrzeb tekstu i intencji pisarki. Pełno tu symboli, aluzji, odwołań i paralel – wędrówka przez świat przedstawiony „Ciała” daje przyjemność i satysfakcję na wielu poziomach!

Poza ciekawą intrygą kryminalną, historiami poszczególnych bohaterów i interesującymi relacjami między nimi, jest jeszcze bodaj najbardziej fascynujący element „Ciała” – sztuka. Oczywiście to ona wszystko tu łączy, nie da się mówić o śledztwie w oderwaniu choćby od prac performerów, sami bohaterowie są przecież związani ze światem artystycznym. Iga Horn, prywatnie pasjonatka sztuki, zaraża swoją miłością. Tak wiele można się dowiedzieć, tak wiele zrozumieć (szkoda, że nie ma reprodukcji wspominanych dzieł). To fantastyczny „wykład” (podany w takiej formie, że zachwyci także laików) o świecie artystów, niebezpiecznych fantazji, ambicji prowadzących do szaleństwa. Gdzie kończy się sztuka a zaczyna zbrodnia? I czy rzeczywiście artystyczne spełnienie wymaga cierpienia i ofiar? Poza tymi kluczowymi pytaniami autorka prowadzi (głosem swoich bohaterów) ciekawy dyskurs o współczesnej sztuce i cienkiej granicy między artyzmem a kiczem, a także o roli manekinów, marionetek i lalek.

Może się wydawać, że ludzkie ciało, obiekt fascynacji zarówno artystów jak i psychopatów, jest tu w centrum opowieści. I teoretycznie tak jest, ale autorkę interesuje dużo więcej. Właściwie to nawet najbardziej ciekawe jest nie to, co widać, ale to, co ukryte. Dlatego Horn przygląda się bliżej właśnie temu wszystkiemu, co głęboko skrywane – w ludziach, miejscach, pojęciach itp.

„Ciało” zaliczane jest do gatunku powieści z dreszczykiem. Całkiem słusznie – są zbrodnie, jest śledztwo. I tym aspekcie Iga Horn zrobiła to, co trzeba. Dochodzenie w tej powieści jest traktowane jak kolejna dziedzina sztuki. Pisarka prowadzi czytelnika w głąb zawiłych procedur, pokazuje m.in. techniki śledcze (profilowanie, sposoby konstruowania hipotez, analiza itp.). Dynamiczne tempo, niespodziewane zwroty, zmyłki i pułapki, znakomity finał oraz opisane wyżej elementy powieści każą zaliczyć debiut Igi Horn* do najlepszych polskich kryminałów.

Uwielbiam książki tak dopracowane, przemyślane, w których wszystkie elementy są idealnie zgrane. Nawet nie potrafię sobie wyobrazić ile pracy kosztowało napisanie "Ciała", ale jestem autorce bardzo wdzięczna za końcowy efekt. Takie powieści pokazują, jak pisarz szanuje czytelnika – daje mu to, co najlepsze, nie idzie na skróty, ofiarowuje doskonały prezent i nawet zapakuje go z wielką starannością.