Książę
Niccolo Machiavelli

Przełom wieków XV i XVI był okresem niezwykle burzliwym i znaczącym dla kręgu europejskiego. Wielkie odkrycia geograficzne, mnóstwo konfliktów zbrojnych, ciągła walka o utrzymanie władzy stanowiły codzienność w tamtym czasie. By móc rządzić jak najdłużej, monarchowie musieli podejmować decyzje sprzeczne ogólnie pojmowaną moralnością.  Szczególnie skomplikowaną zdawała się sytuacja we Włoszech, a raczej w państwach włoskich, takich jak Neapol, Wenecja czy Florencja. W tym ostatnim dzielił i rządził ród Medyceuszy, ród papieży, władców i książąt. Sukces polityczny na arenie europejskiej zawdzięczali Medyceusze nie tylko ogromnego bogactwu, ale także stanowczości i bezwzględności w rozprawianiu się ze swoimi przeciwnikami . Szczególnie ważną postacią  dla miasta-państwa był Niccolò Machiavelli, który  pełnił ważne funkcje w czasach Republiki Florenckiej. Po jej upadku w roku 1512 i odzyskaniu władzy przez Medyceuszy, Machiavelli, chcąc wkupić się w łaski Wawrzyńca II, napisał poradnik skutecznego utrzymania władzy, jeden z najsłynniejszych traktatów politycznych, czyli Księcia.

Machiavelli daje się poznać czytelnikowi jako baczny obserwator współczesności i mechanizmów na szczytach władzy. Choć florentczyk opisał postać władcy „doskonałego”, wspierając się przykładami postaci z historii oraz ówczesnej teraźniejszości, dzieło budziło wiele kontrowersji. Książę został ukończony w roku 1513, ale jego pierwsze wydanie miało miejsce dopiero niecałe dwadzieścia lat później i tak jak inne jego dzieła, trafił do kościelnego indeksu ksiąg zakazanych. Kontrowersje związane z tym traktatem mają swoje źródło w jego interpretacji; Księcia traktowano jako dzieło niemoralne, niezgodne z zasadami etyki chrześcijańskiej.

Ówcześni Machiavellemu krytykowali traktat z powodu mylenia intencji powstania Księcia z jego treścią. Stąd też termin makiawelizm, oznaczający doktrynę polityczną mówiącą o uświęcaniu wszelkich środków w celu utrzymania wpływów, w tym  dokonywanie okrucieństw, wprowadzanie tzw. dobrego prawa z pomocą sił zbrojnych. Dobry władca ma rządzić w taki sposób, by ludność się go obawiał, gdyż strach daje panowanie nad społeczeństwem. Jako że ludźmi rządzą instynkty, a ich natura jest zła, dobry władca musi przewidywać złe zachowanie poddanych. Machiavelli stwierdza w swym traktacie, że ludzkim życiem rządzi przypadek, dlatego też dobrego władcę powinno cechować cnota virtu, czyli duża sprawność polityczna, charakteryzująca się zdolnością do szybkiego działa i podejmowania decyzji.

W późniejszych interpretacjach Księcia zwracano uwagę na przełomowe, bo realistyczne przedstawienie postaci książąt i głów państw, co pozwoliło na stworzenie portretu niemal demonicznego, amoralnego władcy doskonałego, który gotowy jest podjąć wszelkie kroki w celu utrzymania władzy.  Recepcja traktatu politycznego Machiavellego przyniosła wiele pochlebnych uwag w kierunku florenckiego autora. Francis Bacon stwierdził, że powinniśmy być wdzięczni Machiavellemu i podobnym mu pisarzom, którzy otwarcie i bez niedomówień piszą o tym, jak ludzie postępują, a nie jak postępować powinni.Rzeczywiście, kolokwialnie mówiąc, florentczyk nie owijał w bawełnę, tworząc portret bezwzględnego monarchy, tak powszechny w średniowiecznej i renesansowej Europie. Leszek Kołakowski natomiast zwracał szczególną uwagę na pochodzenie zła w traktacie, zaznaczając, że uchwycenie momentu, w którym środek przeobraża się w cel sam w sobie, jest czasem niemożliwe.

W Księciu nie ma fabuły, a jednak czyta się to ponad półwieczne dzieło niemal jak powieść sensacyjną. Oczywiście, trochę przesadzam, ale na pewno lektura traktatu o sztuce władania pióra włoskiego polityka na pewno nie należy do nudnych. Machiavelli obnażył w Księciu ludzkie wady, uwydatniając bezwzględność rządzących oraz nieetyczność działań politycznych. Wiele zasad, o których pisał włoski polityk było wykorzystywanych w mafii oraz we wszystkich dyktaturach. Prawie wszyscy jednak polegli na poradzie mówiącej, że gdy się krzywdzi człowieka, należy czynić to w ten sposób, aby nie trzeba było obawiać się zemsty. Zapraszam wszystkich do lektury jednego z najważniejszych literackich dzieł renesansu.

Informacje dodatkowe o Książę:

Wydawnictwo: Studio Emka
Data wydania: 2012-03-16
Kategoria: Ekonomia
ISBN: 978-83-62304-17-2
Liczba stron: 120
Dodał/a opinię: Monika Piotrowska-Wegner