Mag
John Fowles

Ten dość śmiały utwór literacki, bogaty w erotyzm i napięcie, jest jednym z najbardziej znanych powieści Johna Fowlesa (zaraz po "Kolekcjonerze") i znacznie przyczynił się do jego międzynarodowego rozgłosu. Czytałam go już kiedyś. Mam nawet jedno z wcześniejszych wydań z ulubionej przeze mnie serii KIK wydawnictwa PIW. Wiele lat temu "Mag" ukazał się także w serii Salamander z dość ciekawą okładką. Postanowiłam wspomnieć teraz o tej pozycji, ponieważ niedawno znów wydano tę powieść. I to się chwali. Oby więcej pojawiało się takich pozycji. Zatem o czym jest ta książka? Główną postacią "Maga" jest Nicholas Urfe, młody Anglik, który przyjmuje stanowisko nauczyciela na greckiej wyspie, gdzie zaprzyjaźnia się z lokalnym milionerem. Ich relacja szybko przeradza się w śmiertelną grę, w której rzeczywistość i fantazja są celowo manipulowane, a Nicolas musi walczyć nie tylko o swoje zdrowie psychiczne, ale także i o życie.

Autor "wrzucił" mnie do wnętrza szalonego umysłu Nicholasa, człowieka poddanego eksperymentowi psychologicznemu. Zagłębiałam się coraz bardziej w tej otchłani. Gdy wtem, bez ostrzeżenia, Fowles zamienił swą opowieść w doświadczenie prawie metafizyczne. Nigdy do końca nie wiadomo co się za chwilę tu wydarzy, co jest prawdziwe, a co jest zmyślone. Niby poznawałam trochę głównego bohatera. Umęczonego, niezdolnego do zaakceptowania wolność. A także natknęłam się tu na tajemniczego Maurice'a Conchisa - kreatora-szaleńca. Postacie biorą tu udział jakby w paradzie obscenicznych scen, wśród zamaskowanych istot. Autor przechodzi do psychoanalizy i skomplikowanej pantomimy, która przeskakuje od jednego do drugiego punktu kulminacyjnego. To prawie tak jakby Fowles miał wcześniej inny pomysł na książkę, a potem odkrył prace Junga i Freuda, które go tak pochłonęły, że postanowił czerpać z nich garściami.

Pisarz rozpoczął tworzenie "Maga" we wczesnych latach 50. ubiegłego wieku. Książka została opublikowana w 1965 roku, a 11 lat później ją zmienił. Opisy zachowań seksualnych, politycznych wydają się zatem obrazem kultury powojennej. Sceny początkowe mogą być odczytywane jako odzwierciedlenie ogłupiającego reżimu brytyjskiej klasy wyższej. Fragmenty środkowe (tajemnicza wyspa) poruszają głośne hasła lat 60. - tożsamości, wolności seksualnej i wyższej świadomości. A koniec książki przypomina pamiętnik szaleńca, pogrążonego w melancholii i niepewności człowieka lat 70. Można także uważać, że "Mag" jest medytacją nad sensem fikcji, zarówno w treści i stylu. Do połowy powieści byłam zaintrygowana zwrotami akcji. Później byłam bardziej niż trochę zirytowana zawiłością i coraz większym okrucieństwem prowadzonej tu gry. Serie dziwacznych scen seksu, przemocy, kłamstw i półprawd nie nastrajały mnie pozytywnie.

Myślę, że można tę książkę odczytywać również jako teatr prozy. Jednak nigdy nie byłam pewna swojej w nim roli. Lektura jest przesiąknięta metaforami, symboliką, mitologią. Przepełniona także analogiami do dramatów Szekspira. Percepcja i rzeczywistość zlewają się w jedno. Natura czasu i pamięci są trudne do odróżnienia. Nauka i metafizyka stają się tożsame. Wydaje się, że we wszystkich opisanych tu perwersyjnych sytuacjach granice moralności są przesuwane w imię jakiejś nienazwanej i nieokreślonej wyższej prawdy. Nie do końca wiadomo dlaczego ci ludzie robią to, co robią. Niby zdawało mi się, że wiem co naprawdę się tu dzieje, a po pewnym czasie zaczęłam odnosić wrażenie, że autor zgrabnie mną manipuluje. Tak. Wreszcie stałam się świadoma, że John Fowles zna moje obawy.

Powieść ta jest trudna w odczycie. Jej tempo można nazwać majestatycznie powolnym. Autor wydaje się celowo wiele rzeczy pozostawiać niedopowiedzianymi. Przywołuje wspaniałości Grecji z niezrównaną siłą werbalną i poetycką. Jego proza jest intensywna, szczegółowa. Sceny dialogowe są pełne dramatycznego napięcia i efemerycznych warstw. Z pewnością nie zrozumiałam jej w pełni, tak jak główny bohater nie pojął eksperymentu, któremu został poddany. Nie do końca rozumiałam gdzie byłam, a jeszcze mniej byłam pewna gdzie podążałam. Nie wiem także czego ma uczyć ta lektura. Dryfowałam, zakłopotana amoralnością, niepewna, ciągle poszukująca. A historia mnie coraz bardziej odurzała. Chwilami wydaje się niedorzeczna, niewiarygodna, frustrująca. Prowadzi w ślepe zaułki pełne pułapek. Mimo, że sytuacje są często śmieszne, narrator pozostaje poważny. Książka zaskakuje na każdym kroku a mimo swej obszerności nigdy nie nudzi. Miałam wrażenie, że "Mag" mnie kontrolował, że stałam się jego narzędziem. Ten utwór to interaktywne doświadczenie. Trzeba jednak być świadomym, że kiedy rozpoczynamy lekturę milcząco zgadzamy się dołączyć do tej gry...

Informacje dodatkowe o Mag:

Wydawnictwo: Zysk i S-ka
Data wydania: 2009-11-15
Kategoria: Literatura piękna
ISBN: 978-83-7506-415-5
Liczba stron: 670
Dodał/a opinię: Agnieszka Chmielewska-Mulka