Recenzja książki: Las znikających gwiazd

Recenzuje: Mirosław Kalinowski

Las skrywa swoje sekrety, a od ich poznania może czasem zależeć ludzkie życie. Las znikających gwiazd Kristin Harmel to poruszająca, a jednocześnie nietypowa opowieść, osadzona w czasie II wojny światowej.

Główna bohaterka powieści, Yona, przez całe życie wychowywana była w lesie przez stroniącą od ludzi Jeruszę – kobietę, która posiadała nadprzyrodzony dar. Yona, mimo nurtujących ją pytań, nie potrafiła dowiedzieć się od swojej opiekunki, kim tak naprawdę jest i skąd się wzięła.

Umierając, Jerusza wyjawia dziewczynie prawdę: gdy ta była mała, została wykradziona z rąk niemieckich rodziców. Rodziców, którzy – zdaniem umierającej starszej pani – byli złymi ludźmi.

Po śmierci opiekunki dziewczyna nie zamierza wracać do miasta, czując się bezpiecznie w jedynym miejscu, jakie zna – lesie. Z czasem zmuszona zostaje jednak do ucieczki i przemieszczania się, by odkryć, że za chroniącymi ją drzewami trwa właśnie kolejna wojna. Kiedy do jej lasu docierać zaczynają uciekający Żydzi, Yona podejmuje trudną decyzję: postanawia zwalczyć swój lęk i za wszelką cenę im pomóc.

Nowa powieść Kristin Harmel to kolejna książka z nurtu prozy historycznej, której akcja rozgrywa się w czasach II wojny światowej. Harmel nie osadza jednak akcji swojej historii w obozie koncentracyjnym, nie skupia się także jedynie na wątkach miłosnych.

Tych, oczywiście, w Lesie znikających gwiazd nie brak, jednak Harmel nie tworzy wojennego romansu. To tematy poboczne, które mają wpływ na fabułę, jednak jej nie determinują. Wszystko za sprawą nietypowej bohaterki powieści – kobiety, która, wychowywana w lesie, w trudnej sytuacji zmuszona została do nauczenia się nawiązywania społecznych więzi.

Yona to postać, która może wydawać się momentami naiwna, a jednocześnie to osoba o wielkim sercu. Dziewczyna najczęściej zawierza własnej intuicji. Choć wychowana była w samotni, podobnie jak każdy człowiek odczuwa potrzebę przynależności do grupy, pragnie kochać innych i być kochana. Stąd relacje z mężczyznami, jakie nawiązuje.

Jednocześnie Yona to bohaterka „pomiędzy". Nie jest dziewczyną z miasta, ale nie narodziła się także w lesie. Wychowana przez Jeruszę, zna wiele różnych języków, w tym jidysz, ale nie jest ani katoliczką, ani Żydówką. Kristin Harmel udowadnia, że to nie pochodzenie, religia, wychowanie czy edukacja, lecz nasze uczynki świadczą o tym, jakimi ludźmi jesteśmy.

Co istotne, fabuła powieści inspirowana jest prawdziwą historią ukrywających się przed nazistami Żydów. Chociaż w monografiach historycznych na próżno szukać wzmianek o Yonie, to autorka przyznaje, że bezpośrednią inspiracją dla stworzenia Lasu znikających gwiazd było poznanie losów Arona Bielskiego, który wraz z grupą ponad tysiąca żydowskich partyzantów znalazł schronienie w gęstych lasach w okolicach Nowogródka. Ogrom pracy, jaki autorka włożyła w poznanie realiów i prawdziwych losów osób, które doświadczyły nazistowskich zbrodni, zasługuje na uznanie.

Jednak nie tylko wątki historyczne pojawią się w Lesie znikających gwiazd. Kristin Harmel w powieści wprowadza także wątek oniryczny, jakby nadnaturalny, związany ze specjalnym darem Jeruszy, który następnie przekazany zostaje Yonie. Ta niezwykła moc – a właściwie jej istnienie lub nieistnienie – pozostaje zagadką niemal do końca powieści i z pewnością dodatkowo zaintryguje czytelników.

Książka Kristin Harmel to dobrze napisana proza historyczna, która jednocześnie może stać się przyczynkiem do zainteresowania prawdziwą historią Arona Bielskiego oraz wszystkich, którzy w latach 30. XX wieku dołączyli do grupy Partyzantów Bielskiego i przemieszczali się przez Puszczę Nalibocką. To książka poruszająca, która przypomina, że powinniśmy robić wszystko, by nie utracić swojego człowieczeństwa.