Recenzja książki: Medyczne zbrodnie nazistów

Recenzuje: Danuta Awolusi

Książka Krzysztofa Drozdowskiego Medyczne zbrodnie nazistów jest mocna, ważna i bezkompromisowa. To praca, która wymaga od czytelnika skupienia i gotowości na zmierzenie się z faktami, których nie da się łatwo oswoić. Autor rekonstruuje działania lekarzy III Rzeszy, a podczas lektury rodzą się pytania o granice moralności i o to, jak łatwo system ideologiczny może zmienić specjalistów medycyny w ludzi pozbawionych skrupułów.

Krzysztof Drozdowski opiera swoją narrację na dokumentach, relacjach świadków i materiałach z procesów norymberskich, ale też sięga po mniej znane źródła. Pojawiają się tu informacje, które wcześniej pozostawały na marginesie badań. Medyczne zbrodnie nazistów to książka, która przybliża fakty z punktu widzenia zarówno ofiar, jak i sprawców, stawiając czytelnika w niewygodnym położeniu świadka.

Wiele miejsca poświęcono postaciom lekarzy, którzy w normalnych okolicznościach mogliby być uznani za wybitnych specjalistów. Autor pokazuje, jak mechanizm lojalności wobec władzy i ideologii prowadził ich do całkowitego odrzucenia etyki zawodowej. Drozdowski nie szuka taniej sensacji, lecz konstruuje opowieść o ludziach, którzy – mimo wykształcenia i społecznego prestiżu – godzili się na praktyki nie do pogodzenia z ideą medycyny. Okazuje się, że granica między pomocą a zadawaniem cierpienia może zostać przesunięta szybciej, niż chcielibyśmy przyznać.

Eksperymenty na dzieciach, kobietach i więźniach z różnych grup narodowych sprawiają, że skóra cierpnie. Nie chodzi jednak o same opisy. Ważniejsze jest to, jak autor dokumentuje chłód, z jakim prowadzono te badania. Cierpienie było kalkulowane i planowane w tabelach i raportach, które miały status dokumentów naukowych.

Drozdowski podkreśla miejsca, w których są wątpliwości co do wiarygodności niektórych świadectw. Tam, gdzie pojawiają się relacje nieweryfikowalne, autor zaznacza brak potwierdzenia w innych źródłach. Możemy więc odróżnić rzetelne badania od mitów, legend oraz opowieści obozowych.

Jednocześnie autor nie pozwala czytelnikowi odetchnąć od tematu, momentami trzeba więc zrobić przerwę w czytaniu. Otrząsnąć się. Publikacja Medyczne zbrodnie nazistów stawia czytelnika na skraju wytrzymałości, choć jednocześnie budzi pragnienie, by wiedzieć więcej. Trudno pogodzić się z tym, jak cienka jest granica między nauką a zbrodnią. Upadek moralny nie zawsze zaczyna się z hukiem. Czasem rodzi się z przyzwolenia, z wytłumaczenia, że cel naukowy jest ważniejszy niż życie jednostki. To pytanie nie dotyczy tylko przeszłości. W tym sensie książka Drozdowskiego działa jak ostrzeżenie, które nie traci aktualności.

Publikacja nie jest łatwa, ale warta poświęconego czasu. Zmusza do zatrzymania się nad tym, co oznacza odpowiedzialność lekarza i gdzie przebiega granica etyki. Pokazuje, że historia nazistowskich eksperymentów medycznych to nie tylko część historii II wojny światowej, ale też test dla współczesnej wyobraźni moralnej. Nie czyta się tej książki jednym tchem. Raczej w odcinkach, z przerwami na refleksję. Po lekturze wiem jedno: nigdy nie wolno nam zapomnieć… I warto wiedzieć!

Tagi: historyczne