Oskarżona: Wiera Gran
Agata Tuszyńska

Agata Tuszyńska bardzo mnie poruszyła opowieścią o Wierze Gran, żydowskiej artystce. Wiera, piękna kobieta o głębokim głosie, którym czarowała warszawiaków przed wojną i w czasie wojny. Wojnę przeżyła. Jednakże wraz z jej końcem nie ustał jej koszmar. Przez wiele lat ciągnęły się za nią oskarżenia o współpracę z nazistami. Brak dowodów, wygrane procesy nie uspokoiły jej życia. Całe jej powojenne życie było walką o dobre imię. Agata Tuszyńska przez wiele lat przekopywała się przez archiwa, spotykała się ze świadkami, przeprowadziła wiele godzin rozmów z Wierą. Pokazała dramat kobiety, która przez całe swoje życie musiała się tłumaczyć z tego że przeżyła. Bardzo dobra książka.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Agata Tuszyńska szuka w swej książce prawdy o Wierze Gran - artystce, Żydówce, która przeszła piekło getta i ocalała - i to ocalenie stało się dla niej "krzyżem" na całe życie. Posądzana przez swój naród za kolaborację i kontakty z gestapowcami do końca życia nie wyzbyła się piętna "zdrajczyni" mimo usilnych starań o rehabilitację, mimo wydanych wyroków uniewinniających. Tuszyńska próbuje w osobistych wywiadach z Wierą Gran zgłębić tajemnicę i wydobyć prawdę... Kontaktuje się z żyjącymi świadkami tamtych wydarzeń, dociera do zeznań, listów i pamiątek. Czy to wystarczy by mieć pewność co się rzeczywiści wydarzyło? Godna polecenia pozycja o gwieździe, która umarła za życia...

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Agata Tuszyńska spędziła z Wierą Gran kilka ostatnich lat jej życia. Z początku rozmawiały telefonicznie, później na wycieraczce przed drzwiami paryskiego mieszkania śpiewaczki. W końcu Tuszyńska zapukała do drzwi, a Wiera nieśmiało je uchyliła i zaprosiła pisarkę do środka. Były to emocjonalne, niełatwe spotkania. Autorka stopniowo, krok po kroku zdobywała zaufanie starszej kobiety, próbowała się do niej zbliżyć, poznać naprawdę. Przez ostatnie lata życia Wiera Gran nie opuszczała swojego mieszkania, swojej kryjówki. Ogarnięta manią prześladowczą, podejrzliwa, nieufna, w pretensji do ludzi, do świata. Nie włączała światła. Dobrowolnie żyła w mroku, w cieniu wojny, obawiając się swoich wrogów, rzeczywistych i wyimaginowanych. Z okładki patrzy na nas piękna kobieta. Jej uroda zachwycała każdego. Czarowała pięknym głosem, niski kontralt wypełniał przestrzeń miejsc, gdzie występowała żydowska śpiewaczka Wiera Gran. Muzykę miała we krwi. Uwielbiała scenę, kochała sławę, spragniona blasku i chwały. Była głodna sztuki nawet w czasie tak trudnym, ciężkim, przebywając w getcie warszawskim. Spędziła tam kilkanaście miesięcy: od wiosny 1941 roku do lata 1942r. Tam też poznała Władysława Szpilmana, słynnego "Pianistę" z filmu Romana Polańskiego. Szpilman grał na fortepianie w tej samej kawiarni na Lesznie 2., gdzie Wiera Gran śpiewała swoje piosenki. Zdarzenia, które wspomina Gran, wydają się całkowicie sprzeczne z faktami, które w swoich wspomnieniach przytacza Szpilman. Padają mocne słowa, oskarżona oskarża. Jej los przez kilkanaście miesięcy w getcie związany był z losem Szpilmana. Bardzo czekała na film Polańskiego. Potem mocno go przeżyła, szukała siebie, ale nie znalazła nawet wzmianki. W swoich wspomnieniach Szpilman całkowicie ją pominął. Oskarżana o współpracę z nazistami, okrzyknięta kolaborantką, nazywana gestapowską kurwą, czuła się pogrzebana za życia. Ocalona z Zagłady, po wojnie całe życie poświęciła na walkę o swoje dobre imię, o prawdę. Wiera Gran opuściła Polskę w 1950 roku. Wszędzie gdzie się znalazła, czy to we Francji czy w Wenezueli, dosięgała ją przeszłość: pomówienia, insynuacje, zniesławienie, plotki. Ktoś coś słyszał, gdzieś widział, czegoś się domyślał. Zaszczuta, samotna, opuszczona. Agata Tuszyńska wykonała kawał dobrej, rzetelnej pracy. Zbierała materiały przez kilka lat, w Polsce, Izraelu, we Francji, Ameryce. Dotarła do świadków. Na kartach książki pojawiają się sławne nazwiska: Stefania Grodzieńska, Nina Andrycz, Adolf Dymsza. Jest mnóstwo zdjęć, dokumentów, protokołów zeznań. Autorka nikogo nie oskarża, nie pokazuje palcem, nie insynuuje, jedynie wnika całą sobą w życie Wiery Gran. Próbuje zrozumieć. W książce przytacza zeznania osób, które nie wierzyły w jej winę, ale także zeznania świadków mniej przychylnych, oskarżających. "Oskarżona: Wiera Gran" zrobiła na mnie kolosalne wrażenie. Dorota Wellman powiedziała, że "ta książka podrapała ją po duszy". Mnie zrobiła to samo. Bardzo emocjonalna, mocna, rzetelna. Przejmujące świadectwo, historia pozostawiająca ślad w duszy. Smutna historia zapomnianej gwiazdy, która dzięki książce Agaty Tuszyńskiej ma szansę choć na chwilę ponownie stanąć na scenie, tym razem przed czytelnikiem, przyciągnąć uwagę i być gwiazdą. Czy te oczy mogą kłamać? Nie wiem. Czy mamy prawo my, którzy wojnę znamy tylko z książek i opowieści, rzucać oskarżenia, nie znając tamtej codzienności życia, ceny przetrwania? Z pewnością nie. Co możemy ? Możemy wierzyć lub nie. Agata Tuszyńska pozostawia nas z tą wiedzą samych. Smutne, że tak wielka, utalentowana gwiazda odeszła w zapomnienie, mało kto jest dziś w stanie powiedzieć kim była Wiera Gran.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Na początku nie bardzo spodobał mi się styl pisania Agaty Tuszyńskiej, ale później książka wciągnęła mnie bardzo i mimo ponad czterystu stron przeczytałam ją szybko (dodatkowo książka zawiera bardzo dużo fotografii) 

 

Autorka książki spędza kilka lat na rozmowach ze starszą już Wierą Gran - żydowską śpiewaczką, najpierw rozmawiają przez telefon, później na wycieraczce jej domu, i w końcu w samym domu w Paryżu. Tuszyńska przegląda setki dokumentów, listów, zdjęć, zapisków samej Wiery.

Jest to swego rodzaju biografia, poznajemy losy Wiery, od pierwszych występów, wybuchu II wojny światowej, getta warszawskiego (cały czas dawała koncerty w getcie). Podobno (jak twierdzi sama Wiera) prowadziła dom sierot. Opuściła dzielnicę żydowską 2 sierpnia 1942r. Od tamtej pory musiała się ukrywać, zmienić wygląd, tożsamość. Doczekała końca wojny w podwarszawskich Starych Babicach, dzięki Kazimierzowi Jezierskiemu lekarzowi, z którym już znała się wcześniej.

 

I najważniejsze pytanie: Czy Wiera Gran była na usługach gestapo??? Dlaczego Władysław Szpilman nie pisze o niej w swoich wspomnieniach, a przecież występowali razem w jednej kawiarni? Pianista został sławny, ona szkalowana do końca życia. Jak stwierdziła sama Wiera: "Czuła się pogrzebana za życia."

 

"Ocalałam- bo wiele jeszcze śmierci mnie czekało. Diabeł mnie zostawił czy los, żebym szła dalej."

 

"Musiałam się ukrywać - ukrywać się we własnym mieście, wśród tych, którzy mnie oklaskiwali."

 

"Ocalała z zagłady. Ofiara prześladowań wojny niszczona przez swoich - tych, którzy przeżyli."

 

(Kliknij aby rozwinąć opinię)