Kwiat Śniegu i sekretny wachlarz

Niektóre powieści historyczno-obyczajowe mimo upływu lat nie tracą swojej wartości, a poruszane w nich problemy wciąż wywołują mnóstwo emocji niosąc ponadczasowe przesłania. Tak też jest z powieścią Kwiat Śniegu i sekretny wachlarz amerykańskiej pisarki chińskiego pochodzenia Lisy See, która ukazała się po raz pierwszy w 2005 roku. O jej wartości świadczy też fakt, że w 2011 została zekranizowana.

Pisarka posługując się narracją pierwszoplanową przedstawia nam historię Chinki o imieniu Lily. Lily urodziła się w 1823 roku w wiosce Puwei w prowincji Hunan w środkowo-południowych Chinach w biednej rodzinie rolników. Swoje wspomnienia snuje będąc 80-letnią, bogatą wdową, która przeżyła wielu członków swojej rodziny. I chociaż jest to fikcja literacka to została oparta na autentycznych zapiskach kobiet żyjących w XIX wieku w tej prowincji. Miejsce akcji zostało wybrane nieprzypadkowo, bowiem okręg Jiangyong znany jest z występowania na tym obszarze nüshu – unikalnego kobiecego pisma. Czytając powieść mamy okazję poznać życie chińskich kobiet w tym okresie, zwyczaje i tradycje jakie obowiązywały w społeczności, w której wychowywała się i żyła Lily. Ten obraz jest cenny także przez to, że świat ten oglądamy oczami kobiety. Kwiat Śniegu i sekretny wachlarz jest też historią wieloletniego laotong narratorki z Kwiatem Śniegu, czyli pewnego rodzaju duchowej siostrzanej więzi, przyjaźni, zwieranych między dwiema dziewczynkami na całe życie. Jego celem było zapewnianie sobie nawzajem wsparcia i pocieszenia przez całe życie. To właśnie posługiwanie się nüshu umożliwiało dziewczynkom, a potem kobietom dzielenie się nadziejami i marzeniami, a potem trudnościami życia małżeńskiego jako wiadomości zapisywane na wachlarzu czy haftowane na chusteczkach.

Jednym z charakterystycznych dla kultury chińskiej zwyczajów był szczegółowo opisany w powieści zwyczaj krępowania stóp małym dziewczynkom. Dzięki lekturze poznajemy jego powody, przebieg i niebezpieczeństwa z nim związane. W wyniku krępowania stóp dziewczynki, a potem kobiety miały zdeformowane stopy, ich poruszanie się było znacznie utrudnione i dlatego większość życia spędzały w swoich domach.

Lisa See pokazała nam bardzo realistycznie postać głównej bohaterki oraz innych kobiecych postaci. Lily poznajemy w wieku 5 lat i od tego momentu mamy możliwość śledzenia jej rozwoju. Dzieli się bowiem ona z nami swoimi przemyśleniami, obserwacjami i emocjami. Rok później bardzo ważną rolę w jej życiu zaczyna odgrywać jej laotong - Kwiat Śniegu. Widzimy jak dwie początkowo bardzo podobne dziewczynki wyrastają na dwie różne osobowościowo kobiety. Lily jest bardzo konserwatywna, przywiązana bardzo do tradycji, przestrzegania zasad i reguł. Kwiat Śniegu jest bardziej otwarta na świat. Dziewczynki pochodzą z odmiennych środowisk, ale w wyniku niekorzystnego splotu wydarzeń ich los jako młodych kobiet zmienia się, ich sytuacje rodzinne są odmienne, inaczej układa się ich codzienna sytuacja życiowa. Lily dopiero jako mężatka poznaje prawdę o życiu Kwiatu Śniegu, czuje się oszukana i to kładzie się pierwszym cieniem na ich dalszą relację. Potem Lily coraz trudniej zrozumieć to, z czym zmaga się w swojej rodzinie i w swoim życiu jej laotong. Ich związek przechodzi kryzys i kobiety oddalają się od siebie wbrew zawartemu w dzieciństwie przymierzu.

Napisanie książki przez Lisę See było poprzedzone jej wnikliwymi badaniami nad kontekstem historycznym i osobistą podróżą w opisywane rejony Chin. To staranne przygotowanie widoczne jest w szczegółowych opisach praktyk i zwyczajów kulturowych, chociażby opisach wiązania stóp czy niuansów związanych z pismem nüshu.

Pisarka posłużyła się w swojej powieści lirycznym stylem narracyjnym. Zastosowany język jest stylizowany, aby jak najlepiej oddać sposób wypowiadania się i myślenia chińskich kobiet z tego okresu. Akcja rozwija się w spokojnym, chwilami nawet wolnym tempie, ale są też bardzo trudne, dramatyczne wręcz momenty, jak śmierci w rodzinie Lily czy ucieczka całej wioski podczas powstania tajpingów. Wiele dzieje się w sferze wewnętrznej, autorka skupia się na przeżyciach i emocjach oraz relacjach, głównie w odniesieniu do opisywanych kobiet zarówno z pierwszego jak i dalszych planów. Ważnym elementem komunikacji między kobietami jest tajne pismo i trudności wynikające z faktu, że jest to pismo fonetyczne a jego odczytywanie może być niejednoznaczne. Dużo jest tutaj smutku, bólu, cierpienia, które Lisa See pokazuje sugestywnie, ale też z wrażliwością.

Powieść pisana z perspektywy Lily doskonale oddaje sposób patrzenia na świat chińskiej kobiety z tamtego okresu, jej przekonania i emocje, ale także ograniczenia jej myślenia wynikające z wielowiekowej tradycji. To co wybrzmiewa w powieści to surowość matki wobec Lily i wpajane przez nią zasady. Ta oschłość i ciągłe wymagania miały za zadanie przygotować ją na sytuację w domu męża. Ale też pozbawiły ją ciepła, wrażliwości i wyrozumiałości wobec innych. Sprawiły, że kobieta była samolubna. Takie wychowanie zdominowało jej relacje z Kwiatem Śniegu i wpłynęło na problemy w porozumiewaniu  kobiet. Pisarka z wrażliwością i bez oceniania przedstawia motywacje zachowań głównej postaci. Dzięki temu jesteśmy w stanie lepiej zrozumieć postępowanie Lily.  Pomimo głęboko wpojonego posłuszeństwa jej mottem życiowym były słowa „Słuchaj, słuchaj, słuchaj, a potem rób to, co chcesz.”. Jednakże przekonanie o słuszności swojego toku myślenia okazało się złudne. Dopiero z czasem Lily zaczęła zauważać to, co wcześniej umykało jej widzeniu. Tekst książki jest zatem swoistą przestrogą dla czytelnika, uczula go na to, by większą uwagę w życiu skupiać na ludziach a nie na konwencjach, regułach, zasadach. Robienie wielu rzeczy „na pokaz”, bo tak wypada, czy trzeba, zabija prawdziwe relacje. Inni często nie potrzebują rad, wskazówek jak powinni żyć, ale bycia razem z nimi, współodczuwania ich emocji w różnych życiowych sytuacjach. Na tym powinna opierać się relacja przyjaźni i miłości.

Celem książek historycznych jest zapoznanie czytelnika z wiedzą, której wcześniej nie miał lub pokazanie znanej historii w inny sposób. Dzięki lekturze tej książki poznajemy chińską kulturę, opisy aranżowania małżeństw, krępowanie stóp, surowe realia życia kobiet w dziewiętnastowiecznych Chinach i ich pozycję w tamtym świecie ograniczaną przez normy społeczne i kulturowe.  Były one zależne od mężów lub synów, miały ograniczoną swobodę, ich wartość mierzona była wielkością stóp. Powieść zwiera pięknie pokazane i rozwinięte motywy związane relacjami międzyludzkimi, przyjaźnią, złożonością lojalności, niejednoznacznością zdrady, przebaczeniem i odkupieniem win.  

Kwiat Śniegu i sekretny wachlarz otwiera nam oczy na inną kulturę, inne zwyczaje, pokazuje wartości zupełnie odrębne niż nasze, co jest intrygujące i fascynujące. Pewne sytuacje być może trudno nam zrozumieć, ale emocjonalnie czujemy więź z tymi kobietami. Ich sytuacja, pozycja kobiet i konieczność dopasowania się do obowiązujących norm i zwyczajów nie była aż tak odmienna od tego co działo się w kulturze europejskiej. Takim przykład może być choćby fakt, że w kulturze Chin standardem piękna było krępowanie stóp, a w Europie chodzenie w krynolinach czy gorsetach.

Kwiat śniegu i sekretny wachlarz pozwoliła mi się zatrzymać w codziennym biegu, popatrzeć na świat dawny i dzisiejszy i docenić to co mam tu i teraz. I mimo, że jest to smutna historia i niełatwa lektura to niesie ogromnie ważne, ponadczasowe przesłania o tym, co w życiu jest ważne. Dużo mnie nauczyła i głęboko poruszyła. Zachęcam do sięgnięcia po tę powieść, poczytania o innej kulturze, historii i relacjach społecznych oraz poszukania tego, co autorka ukryła między wierszami. Mam nadzieję, że znajdzie tam, tak jak ja, wiele materiału do refleksji.

Informacje dodatkowe o Kwiat Śniegu i sekretny wachlarz:

Wydawnictwo: Świat Książki
Data wydania: 2005-04-13
Kategoria: Literatura piękna
ISBN: 8373919864
Liczba stron: 352
Tytuł oryginału: Snow flower and the secret fan
Język oryginału: Snow Flower and The Secret Fan
Tłumaczenie: Anna Dobrzańska-Gadowska
Ilustracje:-
Dodał/a opinię: EMOL