Mansfield Park
Jane Austen

„Niewątpliwie jednak liczba majętnych mężczyzn na tym świecie nie dorównuje liczbie pięknych kobiet, które na nich zasługują” [1].

Jeszcze w XIX wieku w niemal wszystkich grupach i klasach społecznych zawarcie małżeństwa było dla kobiety gwarancją pewnego bezpieczeństwa. Chociaż mogła jako żona cierpieć niedostatek i padać ofiarą przemocy, to paradoksalnie dzięki małżeństwu nie znajdowała się poza nawiasem społeczeństwa. Stare panny najczęściej nie miały środków do życia, były zdane na pomoc innych i spotykały się z uszczypliwymi uwagami. Stąd małżeństwo zdawało się być życiowym celem każdej kobiety, a presja aby je zawrzeć była ogromna.

„Mansfield Park” jak żadna inna z powieści Jane Austen poświęcona jest rodzinie i związkom. Fanny Price to uboga siostrzenica żony zamożnego posiadacza ziemskiego, przez którego zostaje przyjęta na wychowanie. Dziewczynka dorasta wraz z kuzynostwem w komfortowych warunkach – w dobrze utrzymanej posiadłości położonej w malowniczej okolicy. Jednak Fanny nie funkcjonuje na równych prawach z pozostałymi członkami rodziny – przydzielono jej nieogrzewaną sypialnię, a z czasem może korzystać z dawnego pokoju do nauki, przy czym nie przysługuje jej możliwość rozpalania w nim kominka. Rola ubogiej krewnej narzuca też i inne ograniczenia – Fanny spełnia każdą prośbę i polecenie ciotek, ubiera się skromnie, jest cicha, pokorna i zna swoje miejsce w Mansfield Park.

Kuzynki Bertram wchodzą na rynek matrymonialny, co staje się okazją do obserwacji panujących obyczajów i moralności młodzieży. Bo przecież „ze wszystkich transakcji na świecie małżeństwo jest tą właśnie, w której człowiek najwięcej oczekuje od drugiego, a sam jest najmniej uczciwy” [2]. W dodatku w Mansfield Park zaczyna coraz częściej gościć rodzeństwo pastorowej z pobliskiej plebanii. Nowe znajomości skutkują nie tylko flirtami, rozrywkami i wspólnymi spacerami, ale również dyskusjami, które obnażają niejednokrotnie moralność rozmówców i ich materializm. Bo czyż rzeczywiście, „małżeństwo jest dla każdego jeśli jest to małżeństwo odpowiednie. Nie jestem za tym, żeby się daremnie poświęcać; trzeba wychodzić za mąż wtedy, kiedy można wyjść za mąż z korzyścią” [3]? Ponadto nie zawsze wymiany poglądów prowadzą do twórczej i intelektualnej konwersacji, w większości rozmów królują banały i obiegowe opinie. Jak powie jedna z urodziwych bohaterek  „mówię to, co mi się wydaje powszechną opinią, a opinia jeśli powszechna, na ogół jest słuszna” [4].

„Mansfield Park” to również uwieczniony obraz codzienności z początku XIX wieku. Austen zamknęła w niej migawki z życia dwóch sfer – zamożnych posiadaczy ziemskich i zubożałej klasy średniej. Znudzona i żądna zabawy młodzież zamierza w Mansfield Park wystawić sztukę (której treść Austen przedstawia jako wątpliwą moralnie – co nie przetrwało próby czasu), ich rówieśnicy, którzy nie mieli tyle szczęścia z urodzenia, w tym czasie już pracują i nie dbają o zachowanie dobrych manier.

Zasadniczym problemem, oprócz roli małżeństwa w życiu, podejmowanym przez Austen w tej powieści jest moralność i postawy etyczne. Młode pokolenie zaczyna kwestionować tradycyjne wartości, nie traktuje małżeństwa poważnie, angażuje się w liczne flirty i przelotne znajomości. W pewnym sensie następuje kryzys rodziny – rodzice nie są autorytetami, małżonków nie łączą głębokie więzy. W tym kontekście przesłanie „Mansfield Park” nie przetrwało do współczesnych czasów, archaiczne zdaje się być oczekiwanie potępienia rozwódek (podczas gdy rozwiedziony mężczyzna mógł liczyć na powrót na łono społeczeństwa, kobieta była praktycznie wyeliminowana na zawsze z życia towarzyskiego). Gdzieś obok toczy się również wątek Fanny, od której oczekuje się wdzięczności i posłuszeństwa za okazaną jej łaskę. Austen nieco moralizuje starając się udowodnić, że skromność i pokora popłaca, a za każdy występek czeka kara.

„Mansfield Park” to okno, przez które możemy oglądać świat sprzed ponad dwustu lat oraz przyglądać się stosunkom społecznym w Anglii i podpatrywać ówczesną codzienność. I chłonąć niepowtarzalny, skrzący się humorem styl Jane Austen.

[Recenzja została opublikowana na innych portalach czytelniczych]

[1] Jane Austen, „Mansfield Park”, przeł. Anna Przedpełska – Trzeciakowska, wyd. MG, 2023, str. 5.

[2] Tamże, str. 52.

[3] Tamże, str. 49.

[4] Tamże, str. 124.

Informacje dodatkowe o Mansfield Park:

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Data wydania: 2009 (data przybliżona)
Kategoria: Literatura piękna
ISBN: 978-83-7648-302-3
Liczba stron: 392
Dodał/a opinię: NataliaM