Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne
Mikołaj Grynberg

- ,,Chcę, żeby moja wnuczka zadała mi pytanie" (...).

Usiadły naprzeciwko siebie i moja mama mówi: - ,,Zapytaj mnie, dlaczego nie usunęłam numeru obozowego". I wiesz, co powiedziała moja mama? - ,,To jest grób mojej mamy i siostry, które stały obok mnie w trakcie selekcji". *

Dla dzieci ocalałych z Holocaustu wojna nigdy się nie skończyła. Trwa nadal w ich domach, głowach, niszczy ich duszę i życie. Ale to również  potrzeba pamięci o największej krzywdzie, jaka została wyrządzona Żydom. Żydowskie dzieci, które urodziły się z małżeństw ludzi ocalonych z obozów zagłady, 70 lat po zakończeniu II wojny światowej żyją w jej cieniu, przeżywając na nowo każdy dzień, który naznaczył ich rodzinę piętnem.

Mikołaj Grynberg sam jest dzieckiem ocalałych. W swym rozliczeniu z przeszłością, które ubrał w formę wywiadów i zatytułował Oskarżam Auschwitz zadaje pytania, niejednokrotnie bardzo trudne, nie oszczędzające rozmówców, by usłyszeć, że drugie pokolenie łączy ten sam smutek i ta sama żałoba. Nie narzekają, choć jest im bardzo trudno żyć historią i traumą rodziców. Schemat zachowań ludzi ocalałych jest bardzo podobny - krzycząca w nocy matka lub ojciec, poszanowanie dla jedzenia, nadmierna kontrola i potrzeba zapewnienia bezpieczeństwa w stosunku do dziecka, cisza, blokada emocjonalna. Wszyscy noszą to samo brzemię. Bardzo wielu z nich uważa, że to jest właśnie triumf Hitlera, on zwyciężył, bo ich rodzice przeżyli. Przeżyli, choć czy rzeczywiście żyją?Dochodzimy do moich najbardziej radykalnych przemyśleń. Uważam, że ci, którzy przeżyli i potem popełnili samobójstwa, zrobili więcej dla odrodzenia powojennego żydowskiego świata niż ci, którzy wyszli z obozów i pozakładali rodziny.* Są mimowolnymi spadkobiercami cierpienia swoich rodziców, dziadków. A jednocześnie czują się już od najmłodszych lat odpowiedzialni za swoich chorych rodziców. Chcą ich chronić, choć nie są w stanie zrozumieć. Są tak samo chorzy jak pokolenie ocalałych z Holocaustu.

To, co różnicuje drugie pokolenie, to miejsce, w którym byli wychowani, które miało ogromny wpływ na ich ukształtowanie i mentalność, na postrzeganie świata oraz osąd historii. Ci mieszkający w Polsce najczęściej pochodzą z małżeństw mieszanych, z matki Żydówki i ojca antysemity. Bardzo długo żyją w nieświadomości co do swojej narodowości, są pozbawieni rodziny, tradycji, korzeni. Mają kłopot z określeniem swojej tożsamości. Niejednokrotnie nie potrafią stworzyć szczęśliwego związku. Często wspierają się pomocą terapeutyczną, nie zawsze przynoszącąoczekiwany rezultat. Wychowani w USA żyją w większości w rodzinach i społecznościach żydowskich, więc nie czują się na tym tle inni. Od początku żyją w świadomości zdarzeń, będących udziałem ich najbliższych, ale to przede wszystkim oni nie lubią Polski i Polaków i to właśnie oni nie potrafią zrozumieć Żydów mieszkających nadal w Polsce. Żydzi, którzy po wojnie trafili do Izraela bardzo długo ukrywali swoją przeszłość, zupełnie nie pasującą do tego kraju, ponieważ miał on powstawać na nowo nie opierając się na cierpieniu.

Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne to próba pokazania nieżydowskim rodzinom, czym było wychowywanie się w domu osób ocalałych z zagłady, udowodnienia, że był to przywilej i odpowiedzialność, ale również żyć w środku tornada całe życie. Jesteś skazany na ciągłą walkę (...). Być dzieckiem ocalonych to znaczy: nigdy nie móc odciążyć swojego rodzica.*

Umiejętność słuchania i zadawania pytań wydobywa z rozmówców Grynberga emocje, które czasem są bardzo głęboko skrywane. Nie tylko przed światem, ale przed sobą samym - tworzą więc mechanizm obronny dla znękanej psychiki. Spojrzenie w oczy, które tak często wystarczy, aby zrozumieć i zobaczyć cała duszę rozmówców jest tak samo bolesne, jak słowa, które padają podczas wywiadów. Czy trzecie pokolenie będzie inne? Z pewnością, ponieważ wnuki ocalałych z Holocaustu chcą pamiętać i mówić głośno o tym, co spotkało ich dziadków. Chcą, aby cały świat pamiętał o tym, jak wielka tragedia była udziałem ich najbliższych i pielęgnują w sobie świadectwo cierpienia najbliższych.

* cytaty pochodzą z książki

Informacje dodatkowe o Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne:

Wydawnictwo: Czarne
Data wydania: 2014-09-29
Kategoria: Literatura faktu, reportaż
ISBN: 978-83-7536-565-8
Liczba stron: 304
Język oryginału: polski
Dodał/a opinię: Natalia Nowak-Lewandowska