Zapach bajgli z makiem. Lwowska opowieść, tom 3

Trzeci tom sagi „Lwowska opowieść” zamyka pewien etap losów Rebeki i jej bliskich, ale w odróżnieniu od wielu powieści o II wojnie światowej nie kończy się na momencie wyzwolenia. Autorka przypomina, że historia nie zna nagłych happy endów, a rok 1945 w Europie Środkowo-Wschodniej był raczej początkiem nowego rodzaju zniewolenia.

Katarzyna Majewska-Ziemba od pierwszego tomu „Lwowskiej opowieści” prowadzi czytelnika przez splątaną sieć ludzkich losów, których tłem jest historia XX wieku. W „Dotyku marcepanowych marzeń” poznaliśmy młodziutką Rebekę – energiczną, pełną marzeń i życia – oraz jej bliskich, osadzonych w barwnym, wielokulturowym Lwowie lat trzydziestych. Drugi tom, „Gorzki smak rosolisu”, przyniósł dramat okupacji, rozdzielonych rodzin i utraconych nadziei, ale także momenty niezwykłej odwagi, poświęcenia i cichego oporu wobec zła. Były to części pełne dramatycznych zwrotów, ale także drobnych chwil czułości, które pozwalały bohaterom zachować człowieczeństwo.

Trzeci tom, „Zapach bajgli z makiem”, jest jak melancholijne postscriptum do wojennego dramatu – opowieść o tym, że koniec wojny nie zawsze oznacza koniec cierpienia. Autorka z niezwykłą wrażliwością pokazuje, jak nagłe zmiany granic i układów politycznych wpływały na życie zwykłych ludzi, zmuszając ich do wyborów pomiędzy bezpieczeństwem a wiernością korzeniom.

Akcja rozpoczyna się w momencie, gdy wojna dobiega końca, ale dla Rebeki i jej bliskich nie oznacza to upragnionego spokoju. Zmuszeni są opuścić ukochany Lwów, który po decyzjach politycznych staje się częścią ZSRR. Cała rodzina – Rebeka, Danusia, Dawidek i wuj Józef – kieruje się do Krakowa, licząc na nowy początek. Tam przebywa Michał Kawka, ukrywający się po powstaniu warszawskim, a zarazem ojciec dziecka Rebeki, które wkrótce ma przyjść na świat.

Rzeczywistość w Krakowie okazuje się jednak bezwzględna. Wszechobecna bieda, problemy z zamieszkaniem, brak perspektyw i narastające represje ze strony urzędników UB sprawiają, że życie staje się nie do zniesienia. W atmosferze strachu i niepewności pojawia się myśl o ucieczce z kraju. Wraz z nowo poznanymi przyjaciółmi bohaterowie podejmują decyzję o przedostaniu się przez zieloną granicę na Zachód.

Choć wiedzą, że czeka ich niebezpieczna wyprawa, nie zdają sobie sprawy, jak wysoką cenę będą musieli zapłacić. Ich droga staje się nie tylko fizyczną ucieczką, ale też emocjonalnym testem – sprawdzianem lojalności, odwagi i siły rodzinnych więzi w obliczu niepewnego jutra.

„Zapach bajgli z makiem” to poruszająca powieść o dramatycznych wyborach i walce o przetrwanie w powojennej Polsce. Jednym z największych atutów tej części jest konsekwentne odtwarzanie realiów lat 1945–1946. Autorka nie poprzestaje na ogólnikach – pojawiają się konkretne elementy codzienności: kartki żywnościowe, szmugiel, handel wymienny, strach przed sąsiadem, który może donieść. Widać wyraźne przygotowanie merytoryczne – zarówno w odniesieniu do topografii powojennego Krakowa, jak i procedur przesiedleńczych czy działalności aparatu bezpieczeństwa. Takie osadzenie w realiach pozwala czytelnikowi poczuć atmosferę epoki, ale nie przytłacza fabuły. Historyczne szczegóły są organiczną częścią narracji, a nie „wklejonym” komentarzem. Dzięki temu powieść może być odbierana zarówno jako beletrystyka, jak i – pośrednio – jako świadectwo pewnego wycinka historii.

Rebeka dojrzewa – jej wcześniejsza młodzieńcza energia ustępuje miejsca dojrzałej determinacji. Danusia, jej wierna towarzyszka, wciąż jest filarem wsparcia, a Michał – pełen sprzeczności, rozdarty między obowiązkiem a strachem – staje się bardziej złożoną postacią niż w poprzednich częściach. Nawet wuj Józef, dotąd raczej tło fabularne, tutaj nabiera znaczenia jako symbol starszego pokolenia, które musi zmierzyć się z utratą wszystkiego, co znało.

Warto zwrócić uwagę na sposób, w jaki autorka przedstawia relacje: bez przesadnego sentymentalizmu, z dużym realizmem psychologicznym. Konflikty są nieuniknione, a lojalność – często kosztowna.

Tytułowe „bajgle z makiem” są jednym z najpiękniejszych symboli w całej sadze. Ich zapach przywołuje wspomnienia Lwowa, dzieciństwa, rodzinnych spotkań. W świecie, w którym granice i państwa zmieniają się w mgnieniu oka, zapach jedzenia staje się kotwicą pamięci – czymś, czego nie można odebrać. Motyw kulinarny przewijał się już w poprzednich tomach, ale tutaj nabiera szczególnego, nostalgicznego znaczenia.

„Zapach bajgli z makiem” to opowieść o sile marzeń i o tym, że wolność nie jest dana raz na zawsze. Pokazuje też, jak ważna jest wspólnota – nawet jeśli tworzą ją ludzie niepowiązani więzami krwi, to połączeni doświadczeniem. Jest to również opowieść o cenie, jaką płaci się za próbę wyrwania z opresyjnego systemu – cenie, która nie zawsze przynosi upragnione szczęście.

Trzecia i zarazem ostatnia część „Lwowskiej opowieści” spina klamrą historię Rebeki, jednocześnie rozszerzając ją poza wojnę. Ukazuje, że dramaty powojenne mogą być równie dotkliwe jak te z lat okupacji. Jeśli dwa pierwsze tomy można określić jako opowieści o utracie dzieciństwa i walce o przetrwanie, to trzeci stanowi historię o wykorzenieniu i poszukiwaniu nowego miejsca w świecie. „Zapach bajgli z makiem” to nie tylko powieść historyczna, ale także głęboka refleksja nad tym, czym są dom, ojczyzna i wolność. Pokazuje, że nawet w czasach największego chaosu człowieka może ocalić wiara w marzenia, wierność własnym wartościom oraz więź z najbliższymi. To piękne, mądre i wzruszające zwieńczenie losów Rebeki, choć zakończenie – pełne niedopowiedzeń – pozostawia wrażenie, że bohaterowie jeszcze kiedyś do nas powrócą.

Informacje dodatkowe o Zapach bajgli z makiem. Lwowska opowieść, tom 3:

Wydawnictwo: Replika
Data wydania: 2025-07-15
Kategoria: Obyczajowe
ISBN: 9788368364774
Liczba stron: 400
Dodał/a opinię: Ilona Wolińska

Tagi: Literatura obyczajowo-rodzinna