Recenzja książki: Chagall

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Urodzony pod koniec XIX wieku na rubieżach carskiego imperium, Marc Chagall był najdłużej żyjącym przedstawicielem École de Paris (wielonarodowe skupisko artystyczne ze znacznym udziałem twórców pochodzenia żydowskiego). Treść książki Chagall przybliża postać tego, który przelewając na płótno swoje bolesne doświadczenia, pozostawił pełne symboliki obrazy, stanowiące świadectwa XX-wiecznej rzeczywistości.

Rozpoczynając od Rosji, Jackie Wullschläger opisuje Witebsk lat 1887-1900 jako piękne miasto, leżące pośród niebieskich jezior, sosnowych lasów, rozległych równin i łagodnych wzgórz, które wznosząc się kaskadowo na brzegach szerokiej Dźwiny, dawało schronienie zarówno zamożnym witebskim Żydom, jak i biednej społeczności. Właśnie w Witebsku urodził się Marc Chagall, a opisane przez Wullschläger kolejne etapy jego życia – od dzieciństwa, lat szkolnych i terminowania u Jehudy Pena, poprzez codzienność petersburskiego studenta szkoły artystycznej (wraz z dwutygodniowym pobytem w więzieniu), intelektualne kręgi wyższej klasy średniej, kontakty z rosyjskimi artystami oraz wpływ najpierw kultury rosyjskiej, a później francuskiej sztuki na rosyjską wrażliwość Chagalla, aż po wybuch obu wojen światowych, rewolucję w Rosji oraz wygnanie (Berlin, Paryż, Stany Zjednoczone) – wszystko to, układając się w pasmo przeżyć i doświadczeń, złożyło się na zwykłą, szarą codzienność francuskiego malarza o żydowskich korzeniach.

Publikacja Wydawnictwa Marginesy przedstawia pochodzące z materiałów archiwalnych informacje o Marcu Chagallu, dla którego do końca życia ważną pozostała możliwość wyrażania żydowskiej tożsamości oraz przeciwstawiająca się francuskim nurtom świeckim duchowość. Umieszczona w środku książki wkładka z kolorowymi zdjęciami dzieli szeroko pojęty byt Chagalla niejako na połowę. Naprzeciw zwyczajności staje jego artystyczna twórczość. Szczegóły odkrywane przez autorkę przy omawianiu artystycznych dzieł Chagalla pokazują nierozerwalny związek między sztuką a życiem (z naciskiem na sztukę), czemu wyraz dał sam artysta, przedkładając zaangażowanie w życie artystyczne ponad prywatność, wymagające zmagań przeciwności, spotkania z przyjaciółmi, romanse, małżeństwa czy kryzysy tożsamości. Przewijają się w lekturze nazwiska twórców bardziej lub mniej znanych, chociażby Picasso, Walden, Bakst, Cendrans. Tytuły rozdziałów opatrzono nazwą miejsca i datą, których opisywane wydarzenia dotyczą. Są fragmenty utworów literackich oraz listów, dialogi i anegdoty. Pomocne bez wątpienia okażą się przypisy końcowe, bibliografia oraz indeks.

Opracowana przez Jackie Wullschläger książka Chagall przybliża postać człowieka, który przeżył wszystkich znamienitych artystów swego pokolenia, na dodatek nie odkładając pędzla, wiele wyjaśnia, pogłębia wiedzę, pobudza do refleksji oraz uwrażliwia na piękno.

Tagi: biografie